نقشه راه آب می‌تواند ناترازی آبی را برطرف کند؟ وقوع خشکسالی در ۹۷ درصد مساحت کشور موضوعی است که گوشزد می‌کند باید اقلیم خشک و نیمه خشک ایران را پذیرفت، اما با ساماندهی در زمینه استفاده از منابع آبی راهکاری برای برون رفت از بحران ناترازی آبی یافت، آنچه که شاید به نوعی عملیاتی شدن نکات مربوط به نقشه راه آب، یکی از راه حل‌های قابل اجرا برای آن باشد.

به گزارش وقایع‌نیوز: بیتا پورباقی- خشکسالی و قرار داشتن کشورمان در اقلیمی به نسبت خشک، همواره موجب بروز این دلنگرانی می‌شود که شاید در سال‌های آینده ساکنانش برای تامین آب مورد نیاز با دغدغه‌هایی رو به رو شوند.

موضوعی که در قالب طرح‌ها و ایده‌های مختلف همواره تلاش شده به آن توجه شود، با این وجود اما به نظر می‌رسد، تغییرات اقلیمی که جهان را در بر گرفته و به نوعی بحران زیست محیطی تبدیل شده است، همچنان باعث شده تا این مشکل با پرجا بماند.

مقوله ای که شاید شروعی برای تدوین نقشه راه آب ایران بوده، نقشه‌ای که به گفته متولیان امر در آن اسناد بالادستی و سیاست‌‌های کلی مورد توجه قرار گرفته است. ضمن اینکه باید به یاد داشت فراهم کردن آب به ویژه در زمینه شرب برای مردم از موضوعات مهمی بوده که در این نقشه گنجانده شده است. نکته ای که البته جدا از مباحث مربوط به منابع تولید کننده آب، منابع آب‌های نامتعارف هم در آن مورد توجه قرار دارد.

تجربه سومین خشکسالی پیاپی در کشور

در توضیح بیشتر اینکه در نقشه عنوان شد در رتبه بعد از برطرف شدن نیاز‌های پایه در زمینه آب، آب بیشتری که در اختیار بوده، آب اقتصادی است که باید به تولید بیشتر شغل و تولید ناخالص داخلی اختصاص یابد.

در این میان البته در راستای نمایان شدن اهمیت بحث اشاره شده توجه به یک موضوع مهم ضرورت دارد، اینکه بررسی و آمارهای موجود بیانگر این امر بوده که سال آبی ۱۴۰۱-۱۴۰۲ در شرایطی به اتمام رسید که میزان بارندگی ۱۴٫۳ درصد پایین تر از میانگین بلند مدت بود و به این ترتیب این سال آبی لقب سومین خشکسالی پیاپی در کشور را از آن خود کرد.

این در حالی بوده که هرچند برخی پیش‌بینی‌‌های بلند مدت اقلیمی امید وقوع ترسالی را می‌دهد، امیدی که ضریب تحققش ۴۵ تا ۶۰ درصد می‌تواند باشد ولی نباید از یاد برد که داده‌های اقلیم شناسی حکایت از این دارد که ایران تا سال ۲۰۴۰ به لحاظ آبی از جمله کشورهای پرتنش‌ترین در جهان خواهد بود.

ضمن اینکه اخبار موجود نشان می‌دهد؛ در سال آبی جاری که به پایان رسیده است، شاهد بودیم دو استان پرجمعیت به عبارتی تهران و خراسان رضوی از نظر رسیدن منابع آب شرب با دغدغه‌های فراوانی روبه برو بوده‌اند، آنچه که اگر چه برای رفعش طرح‌ها و پروژه‌‌های اضطراری مدنظر قرار گرفت تا آب شرب تامین شود و مدیریت تقاضا نیز مورد توجه باشد، تا مناطق اشاره شده از شرایط تنش گذر کنند و تامین آب شرب پایدار داشته باشند، ولی واقعیت این بوده که طبق آخرین اطلاعات منتشر شده که مربوط به نیمه نخست سال جاری می‌شود، خراسان رضوی، هرمزگان، سیستان و بلوچستان، قزوین و تهران از جمله استان‌هایی بوده‌اند که کاهش بیش از ۳۰ درصدی میزان بارش‌ها را در مقایسه با دوره بلندمدت قبل تجربه کرده و به این ترتیب بدترین شرایط را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ در سال آبی گذشته تجربه کرده‌اند.

در این زمینه البته این را هم باید عنوان کرد که سه استان ایلام، کهگیلویه و بویراحمد و بوشهر اما ۲۰ درصد افزایش بارش را در همین مقیاس تجربه کرده‌اند که البته با توجه به خشک بودن اقلیمشان و نیاز بالای آبی این عدد آنگونه که باید نمی‌تواند گره گشا باشد.

به هر حال این را هم باید گفت در ۱۰ استان کشور مقدار بارش‌ها فراتر از دوره بلندمدت بود و البته ۲۱ استان کمتر از متوسط ۲۱ ساله بارندگی داشتند.

کاهش بارندگی در ۶ حوضه آبریز درجه یک    

علاوه بر این آمارهای مربوط به ۶ حوضه آبریز درجه یک کشور نسبت به متوسط ۲۱ ساله باز هم روند کاهش بارندگی را به نمایش گذاشته است و در یک جمع‌بندی کلی بالاترین مقدار کاهش بارش‌ها در شمال شرق کشور با ۵۶ درصد افت بارندگی نسبت به دوره بلندمدت بوده است که رقم قابل توجهی است.

همچنین طبق آمارهای منتشر شده باید گفت؛ در حوضه‌‌های آبریز مهم کشور از جمله دریاچه ارومیه ما با کاهش بارش به میزان ۱۱٫۳ درصدی نسبت به بلندمدت رو به رو بوده‌ایم و حوضه آبریز درجه دوم گاوخونی هم رشد پنج درصدی را به ثبت رسانده است.

جولان خشکسالی در ۹۷ درصد ایران

با این وجود اما نباید از یاد برد به گفته مسئولان در حوزه تامین آب و سایر حوزه‌های مرتبط همه مناطق کشور درگیر خشکسالی هستند و بر اساس شاخص‌های کوتاه‌ مدت و بلندمدت پهنه‌‌های وسیعی از کشور با درجات مختلف خشکسالی اعم از خفیف تا بسیار شدید مواجه است.

استناد این حرف را می‌توان سخنان شاهرخ فاتح، رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی دانست چرا که وی از وقوع خشکسالی در ۹۷ درصد مساحت کشور خبر داده و به صراحت گفته است باید اقلیم خشک و نیمه خشک ایران را پذیرفت و به جای مبارزه با این شرایط با آن سازگاری پیشه کنیم.

سازگاری که البته به طور قطع باید مبتنی بر اتخاذ تدابیر اصولی باشد و شاید نقشه راه آب کشور بتواند یکی از این ایده‌ها برای رفع ناترازی آبی باشد، آنچه که البته به طور قطع منوط به کارشناسی و علمی بودن آن همچنین داشتن برنامه ریزی دقیق برای اجرایی شدن ایده‌های اثرگذارش خواهد بود.