بدون تعیین تعرفه گمرکی، واردات خودرو قابل بررسی نیست، در اردیبهشت ۱۴۰۱ سیدرضا فاطمی امین، وزیر صنعت، معدن و تجارت اعلام کرد که ممنوعیت واردات خودرو از اواخر اردیبهشت تمام می شود و واردات خودرو به زودی انجام می شود. با این حال، تصویب آئین نامه واردات خودرو به سرعت انجام نشد و نهایتاً ابلاغ این آئین نامه در اوایل شهریور جاری اتفاق افتاد.
به گزارش پایگاه خبری وقایع‌نیوز به نقل از اقتصاد خودرو: بنا به گفته مقامات وزارت صنعت و معدن، مجوزهای واردات خودرو برای شرکت هایی صادر می شود که فناوری های بهتری همزمان با واردات خودرو، به کشورمان انتقال بدهند.
در ارتباط با نکات مهم آئین نامه واردات خودرو و شرط هایی که در روزهای اخیر مطرح شده، با کامران طالبی فر (کارشناس صنعت خودرو و بازاریابی) گفت و گویی‌ انجام شده است که آن را می خوانید.
*****

*آئین نامه واردات خودرو در مرداد ۱۴۰۱ به تصویب هیأت دولت رسید و در روز ۴ شهریور امسال توسط معاون اول رئیس جمهوری ابلاغ شد. اظهار نظرهای مختلفی در مورد این آئین نامه در چند روز بعد از ابلاغ آن مطرح شده.
بنا به گفته مقامات وزارت صنعت و معدن، متقاضیان واردات خودرو تا ۱۸ شهریور فرصت دارند که درخواست خودشان را به این وزارتخانه تحویل بدهند. در مجموع، جنابعالی آئین نامه واردات خودرو را چگونه ارزیابی می کنید و اظهار نظرهایی که در مورد این آئین نامه مطرح شده، چطور است؟

-اول این که من به اظهار نظرهای دیگران کاری ندارم و هر فردی هر چه دوست دارد می تواند بگوید. آئین نامه واردات خودرو، دو نکته دارد و در سوالاتی که از وزیر صنعت و معدن پرسیده اند، ایشان جواب نداده اند یعنی به نوعی بازی با کلمات کرده اند و آقای فاطمی امین، جواب آن سوالات را نداده اند.
یک مورد این است که میزان تعرفه گمرکی واردات خودرو مشخص نشده و فقط گفته اند شناور است. به نظر می رسد که میزان تعرفه در حد ۲۰ درصد و بالاتر است. در حالی که میزان تعرفه گمرکی باید مشخص می شد و آئین نامه واردات خودرو باید میزان تعرفه را مشخص می کرد. از سال ۱۳۸۴ که واردات خودرو آزاد بوده، همیشه آئین نامه واردات خودرو، میزان تعرفه واردات را مشخص می کرده.
در حال حاضر، یک کارگروه اجرایی تشکیل می شود و گفته شده در این کارگروه، تعرفه عادلانه تعیین می شود. این حرف که تعرفه گمرکی توسط کارگروه تعیین می شود، بازی با کلمات بوده و سفسطه است و تا تعرفه گمرکی مشخص نباشد اصلاً برای وارد کننده خودرو، توجیه ندارد که بداند چه ماشینی را می تواند وارد کند.
در صورت مشخص بودن تعرفه گمرکی، وارد کننده خودرو بررسی می کند که آیا واردات خودرو توجیه اقتصادی دارد یا نه. در حالی که مقامات وزارت صنعت و معدن گفته اند شرکت های متقاضی واردات، درخواست های خودشان در مورد خودروهایی که می خواهند وارد کنند، تحویل بدهند تا بعداً بررسی شود که کدامیک صلاحیت دارند و به آنها مجوز واردات داده شود.
مورد دوم در خصوص آئین نامه واردات خودرو، این است که شفاف سازی نمی کنند که کدام شرکت ها برای واردات درخواست داده اند. از طرفی، گفته اند که وارد کنندگان باید نمایندگی رسمی از شرکت های خودروسازی خارجی داشته باشند.
الان که در وضعیت تحریم هستیم، شرکت های خودروسازی دنیا به شرکت های ایرانی، نمایندگی رسمی نمی دهند چون اصلاً انتقال پول از ایران ممکن نیست. وقتی که انتقال پول از ایران ممکن نیست و تحریم بانکی داریم، بحث نمایندگی رسمی، غیر ممکن است.
این موضع غیر شفاف در این زمینه وجود دارد و به نظر می رسد که در پشت پرده، دوخت و دوز کرده اند و خودشان انتخاب کرده اند که چه شرکت هایی قرار است ماشین وارد کنند. به نظر می رسد همه چیز آماده شده و تا انتهای کار رفته اند و فقط با تاخیر، آنها را اعلام می کنند.
به همین دلیل، شفاف سازی نمی کنند و آئین نامه واردات خودرو، از جمله در مورد تعرفه گمرکی ابهام دارد و مشخص نشده تعرفه گمرکی چقدر است. تا الان هم اعلام نشده که چه شرکت هایی تا به حال، درخواست واردات خودرو را به وزرات صنعت و معدن ارائه کرده اند.
این عدم شفافیت، هم در قسمت اطلاع رسانی وزارت صنعت و معدن وجود دارد و هم در آئین نامه ای که هیأت دولت تصویب کرده است. یک مشکل اصلی این است که تعرفه گمرکی واردات خودرو مشخص نشده. این عدم شفافیت، باعث می شود کسانی که واقعاً پای کار بودند و قبلاً خودرو وارد کرده بودند و سابقه کار دارند، الان برای واردات خودرو چندان تمایل نداشته باشند. احتمالاً کسانی که رانت اطلاعاتی دارند از شرایط به وجود آمده، بیش تر استفاده می کنند.

*آئین نامه واردات خودرو در اواخر مرداد ماه امسال تصویب شده بود و با تاخیری در حد یک هفته، این آئین نامه ابلاغ شده. بر اساس گفته های اخیر مقامات وزارت صنعت و معدن، قرار است در عمل واردات خودرو از اوایل مهر و با تایید وارد کنندگان توسط وزارت صنعت و معدن، شروع شود.
آیا این نحوه تصویب و ابلاغ آئین نامه و بعد هم وجود چند مرحله تا شروع واردات خودرو، نشان می دهد که دولت برای واردات خودرو و کنترل قیمت در بازار خودرو، تعجیل ندارد؟

-وادرات خودرو به سرعت امکانپذیر نیست چون از زمانی که ثبت سفارش انجام می شود حداقل ۲ تا ۳ ماه زمان می بَرد تا ماشین به دست ما برسد. حتی اگر از نزدیک ترین کشورها و همین کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس بخواهیم خودرو وارد کنیم حداقل ۲ ماه زمان می بَرد.
وقتی که هنوز شرکت های وارد کننده خودرو مشخص نشده اند و مدل های مورد نظر برای واردات، مشخص نشده اند، این حرف یک حرف غیر کارشناسی است که ۲۶ مرداد آئین نامه تصویب شود و اوایل مهر ماه، خودرو وارد شود.
هنوز مدل خودروهای مورد نظر برای واردات مشخص نیست و تعرفه گمرکی مشخص نشده. بنابراین، اگر ما بخواهیم از کوتاه ترین مسیر یعنی کشورهای حاشیه خلیج فارس، خودرو وارد کنیم حداقل ۲ ماه طول می کشد.
واردات خودرو، یک فرآیند کاری و اداری در کشور مبداء و در گمرک ایران دارد که باید انجام شود. بر این اساس، در خوش بینانه ترین حالت، من فکر نمی کنم زودتر از آخر آبان امسال، پای این ماشین های وارداتی به ایران برسد.

*واردات خودرو از کشورهای عربی در حد واردات موردی و تعداد محدود است و نه تعداد زیاد؟

-واردات از کشورهای عربی، محدود نیست و به تعداد زیادی می شود از این کشورها خودرو وارد کرد. البته واردات از کشورهای عربی با این شرط است که این کشورها بخواهند در این وضعیت با ما کار کنند، بخواهند به ما ماشین بدهند و با نمایندگی های رسمی در داخل ایران هماهنگ باشند.
اگر به فرض، کشورهای مقابل ما با این کار موافق باشند و ما آن ماشین ها را از این کشورها وارد کنیم، حداقل دو ماه زمان می برد.

*اگر طبق گفته مقامات وزارت صنعت و معدن، مجوز واردات در اوایل مهر ماه به شرکت های وارد کننده داده شود و آنها برای واردات خودرو اقدام کنند، از نظر شما واردات قبل از ماه آذر امسال قطعاً نمی تواند محقق شده باشد.

-واردات زودتر از اواخر ماه آبان و همچنین اوایل ماه آذر اتفاق نمی افتد.

*مقدار کل ارزی که برای واردات خودرو در سال ۱۴۰۱ در نظر گرفته شده در حد یک میلیارد دلار است و خودروهای کمتر از ۲۰ هزار دلار باید وارد کشور شود. اگر فرضاً خودروهای ۱۰ هزار دلاری وارد شود، حداکثر ۱۰۰ هزار خودرو ممکن است در سال ۱۴۰۱ وارد شود.
با فرض این که فقط خودروی ۱۰ هزار دلاری وارد شود، از کشورهای عربی همسایه چه تعداد خودرو می تواند در همین سال ۱۴۰۱ وارد شود؟

-ما اگر میانگین قیمت خودروها را ۱۵ هزار دلار در نظر بگیریم، می شود ۷۰ هزار خودرو وارد کرد. البته این نوع ماشین ها، ماشین هایی ارزان هستند و ماشین های ارزان، به تعداد زیاد در همه جا وجود ندارد.
اصولاً این نوع ماشین های ارزان در کشورهای عربی، طرفدار ندارند که ما بخواهیم از این کشورها وارد کنیم. این خودروهای ارزان را باید از کشورهای سازنده وارد کرد. در مجموع، ماشین ۱۰ تا ۱۵ هزار دلاری، ماشین ارزان قیمت بوده و این نوع ماشین در کشورهای عربی، چندان طرفدار ندارد. در نتیجه به تعداد زیاد این نوع خودروها به کشورهای عربی وارد نمی شود.

*سقف قیمت هر خودرو برای واردات ۲۰ هزار دلار تعیین شده. اگر قرار باشد به سرعت خودروهای زیر ۲۰ هزار دلار از کشورهای عربی وارد شود، احتمالاً چه تعداد خودرو در این کشورها وجود دارد که واردات آنها سریعاً انجام شود؟

-تعداد خودروهای وارداتی از کشورهای عربی، بستگی به تعداد خودروی موجود در این کشورها دارد و همچنین به مدل خودروهای مورد نظر برای واردات بستگی دارد. کسی نمی تواند به این سوال شما، جواب دقیقی بدهد. هر تعداد خودرو که در کشورهای عربی موجود باشد، می توان وارد کرد.

*اگر بخواهیم زمان تلف نشود و خودروهای آماده و تولید شده را وارد کنیم که دیگر نیاز نباشد که به شرکت تولید کننده سفارش تولید بدهیم، احیاناً چه تعداد و مثلاً تعداد ۵ هزار دستگاه خودروی زیر ۲۰ هزار دلار را می توانیم سریعاً وارد کنیم و به سرعت به نیاز بازار داخلی ایران جواب بدهیم؟

-بستگی دارد به مدل خودروهایی که برای واردات انتخاب می شوند. به نظر من، هیچکس نمی تواند جواب این سوال را بدهد و هر کسی در این زمینه به شما جواب بدهد نمی تواند جواب دقیقی بدهد. کسی می تواند به این سوال، جواب دقیقی بدهد که مشغول بیزینس در کشورهای عربی باشد یا این که اِشراف کامل به این حوزه داشته باشد تا به این سوال جواب دقیق و مشخص بدهد.

*در آئین نامه واردات خودرو، حداکثر قیمت هر خودروی وارداتی ۲۰ هزار یورو تعیین شده و در داخل پرانتز جلوی آن کلمه «فوب» آورده شده. آیا با هزینه حمل تا بندرهای ایران، قیمت هر خودروی وارداتی حداکثر باید به ۲۰ هزار دلار برسد؟

-خیر. این سقف تعیین شده برای هر خودرو، مربوط به هزینه خام خرید هر دستگاه خودرو است. آن کلمه فوب که آمده یعنی قیمت خام خرید باید حداکثر ۲۰ هزار یورو باشد.

*اگر هزینه حمل هر خودرو تا بنادر ایران، به هزینه خرید اضافه شود هزینه تمام شده به بالای ۲۰ هزار یورو می رود.

-فوب یعنی قیمتی که خرید کرده ایم. شاید ما بخواهیم ماشین را از کشور برزیل وارد کنیم، در نتیجه هزینه حمل یک خودرو مثلاً ۵ هزار دلار می شود. آن موضوع، ربطی به دولت ندارد و شاید ما بخواهیم از یک کشور دوردست، خودرو وارد کنیم.

*شرط عرضه خودروهای وارداتی در بورس کالا مطرح شده. جنابعالی فکر می کنید این عامل چقدر می تواند در عرضه خودرو در بازار تاخیر ایجاد کند؟

-با این کار می خواهند جلوی دلال بازی را بگیرند ولی در عمل، هیچ تاثیری در این زمینه ندارد. چرا که دلال ها در نهایت، بورس را کنترل می کنند.

*اگر شرط خرید یک خودرو با یک کارت ملی در نظر گرفته شود، باعث می شود که خریداران واقعی سراغ خرید خودروهای وارداتی بروند؟

-هر چقدر روش قرعه کشی فروش خودرو جواب داده، عرضه خودرو در بورس کالا هم جواب می دهد.

*اسامی خودروهای مختلفی مطرح شده که در دنیا با قیمت های زیر ۱۰ هزار دلار و ۲۰ هزار دلار فروخته می شود. اسم برخی خودروهای ۵ هزار دلاری و حتی ۲ هزار دلاری هم مطرح شده.
در مجموع، اسم تعداد زیادی از خودروهایی که زیر ۲۰ هزار دلار هستند مطرح شده. اگر واردات خودرو از مهر ۱۴۰۱ عملی شود، احتمالاً از چه شرکت های خودروسازی ممکن است خرید انجام شود؟

-با محدودیت هایی که تعیین شده، واردات خودرو از برندهای معروف انجام نمی شود ولی قطعاً بیش ترین حجم واردات مربوط به ماشین چینی خواهد بود. تعداد کمتری هم ماشین کره ای وارد می شود و همچنین ماشین فرانسوی. به نظر من، احتمال زیادی برای واردات از بقیه جاها وجود ندارد.
احتمالاً شرکت های ایران خودرو و سایپا، خودروهای فرانسوی وارد می کنند. بقیه شرکت ها نیز ماشین های چینی وارد می کنند و یک تعداد هم ماشین کره ای وارد خواهد شد.

*اسم شرکت های ایران خودرو و سایپا را مطرح کردید ولی برخی شرکت های وارد کننده خودرو، عضو انجمن وارد کنندگان خودرو هستند. چه تعداد شرکت وجود دارند که برای واردات خودرو توانایی و قابلیت دارند؟

-شرکت های دیگری که بخواهند خودرو وارد کنند بیش از ۶ یا ۷ شرکت نیستند. شرکت های ایران خودرو، سایپا، کرمان موتور، مدیران خودرو و گروه بهمن می توانند برای واردات اقدام کنند. از بخش خصوصی هم شرکت های آرین موتور و ماموت، می توانند برای واردات خودرو ورود کنند. این ۷ شرکت وجود دارند که در حال حاضر توانایی واردات خودرو را دارند.

*بقیه شرکت های وارد کننده خودرو چه وضعی دارند؟

-بقیه شرکت ها برچیده شدند یا این که با تعیین محدوده قیمتی، امکان واردات خودرو را ندارند.

*آقای سیاهکلی، نماینده مجلس و عضو کمیسیون و صنایع مجلس در مورد بررسی طرح ساماندهی صنعت خودرو در مجمع تشخیص مصلحت نظام می گفت اعضای انجمن وارد کنندگان خودرو با واردات خودرو موافق نبودند. بعد هم ایشان این طور توجیه می کرد که واردات خودروهای گران قیمت برای وارد کنندگان سود بیش تری دارد و به همین دلیل این انجمن با تعیین سقف برای خودروهای وارداتی موافقت نکرد.
آیا واقعاً واردات خودروهای ارزان قیمت برای شرکت های خصوصی وارد کننده خودرو جذابیت ندارد که این نماینده مجلس چنین استنباطی داشته است؟

-اگر واردات خودرو با تیراژ بالا انجام شود برای این شرکت های وارد کننده سود دارد.

*واردات خودروی ۱۰ هزار دلاری برای وارد کنندگان جذابیت دارد یا نه؟

-هر چه ماشین، گران تر باشد سود آن برای وارد کننده بیش تر است. ماشین ارزان قیمت، چندان برای وارد کننده جذابیت ندارد. چون برخی هزینه ها یکسان بوده و روی قیمت ماشین های ارزان و گران تفاوتی ندارد.

*در آئین نامه واردات خودرو ، بحث انتقال فناوری مطرح شده. از طرف دیگر، آقای فاطمی امین، وزیر صنعت و معدن در روزهای اخیر گفت در درخواست وارد کنندگان خودرو برای اخذ مجوز واردات، آنها باید توضیح بدهند که فناوری هایی را که می خواهند وارد کنند کدام است و بعداً وزارت صنعت و معدن به درخواست های بهتر، مجوز واردات خودرو می دهد.
آیا مشخص هست که شرکت های وارد کننده خودرو، چه نکاتی را باید در درخواست خودشان بنویسند و اصولاً چه فناوری هایی را می توان از طریق واردات به داخل ایران انتقال داد؟

-به نظرم، این حرف بیش تر جنبه شوخی و شعاری دارد. چرا که انتقال فناوری، موقعی انجام می شود که ما بخواهیم خودرو تولید کنیم یا خط مونتاز خودرو را راه اندازی کنیم. در واردات ماشین ساخته شده، انتقال فناوری صورت نمی گیرد. بنابراین، این حرف، حرف شعاری و تبلیغاتی بوده و معنا و مفهومی ندارد.

*آقای فاطمی امین وزیر صنعت و معدن و مقامات این وزارتخانه تاکید خاصی بر واردات خودروهای اقتصادی و زیر ۱۰ هزار دلار دارند. همچنین تاکید می کنند این خودروهای ارزان قیمت که وارد می شود، بعداً و در نهایت تولید داخلی آنها هم عملی شود و مشوق به تولید کنندگان داده می شود. آیا ممکن است به سرعت کار به تولید این خودروها کشیده شود؟

-خیر. یک تعداد خودرو باید وارد شود و حداقل باید بازاریابی آنها انجام شود تا ببینند در بازار ایران، جذابیت دارند یا نه. تولید کردن خودرو به این راحتی نیست و تولید در زمانی انجام می شود که تحریم صنعت خودرو برداشته شود. به دلیل این که صنعت خودروی ایران تحریم است، تا وضعیت برجام مشخص نشود، هیچ ماشین اروپایی یا کره ای یا ژاپنی در ایران مونتاژ نخواهد شد. حتی شرکت های چینی درجه یک هم، ماشین مونتاژ نخواهند کرد.

*شرکت های بزرگ ایران خودرو و سایپا در این زمینه می توانند پیشتاز داخلی سازی خودروهای ارزان قیمت خارجی شوند؟

-هیچ شرکت چینی درجه اول یا شرکت های کره ای و اروپایی و ژاپنی، تا زمانی که وضعیت برجام و تحریم های صنعت خودرو مشخص نشود، نه تنها ماشین که حتی موتورسیکلت هم در ایران مونتاژ نخواهند کرد. این نوع شرکت ها، اجازه لایسنس مونتاژ به ایران نمی دهند.
اینقدر بازار آمریکا برای این شرکت ها جذابیت دارد و اینقدر بازار آمریکا برای آنها مهم است که بازار کوچک ایران را قابل این نمی دانند که بازار آمریکا را از دست بدهند.

*انتخابات مجلس آمریکا در آبان ماه ۱۴۰۱ برگزار می شود و ترکیب نمایندگان مخصوصاً برای ادامه دولت دموکرات آقای بایدن اهمیت دارد. پیش بینی اولیه جنابعالی در مورد مذاکرات چگونه است و آیا قبل از انتخابات آمریکا، اجرای دوباره توافق برجام امضا شود؟

-واقعاً نمی دانم چه می شود ولی من فکر می کنم که در مورد اجرای دوباره برجام توافق می شود.