واردات طلای خام بازه چهار ماهه سال جاری و در مقایسه با مدت زمان مشابه سال گذشته روند کاهشی قابل توجهی را به نمایش گذاشته است، آنچه که این سوال را مطرح می‌کند، آیا ذخایر بانک مرکزی یوده که بازار طلای کشور را نجات داده است؟

به گزارش وقایع نیوز به نقل از وقایع نیوز: الهام صادقی- در حالی که نوسانات ارزی و تورم مزمن، بازار طلای ایران را به یکی از حساس‌ترین عرصه‌های اقتصادی تبدیل کرده، آمارهای رسمی گمرک از کاهش چشمگیر واردات طلای خام خبر می‌دهد.

بر اساس گزارش‌های اخیر، واردات این فلز گران‌بها در چهار ماه نخست سال جاری با افت ۴۶.۸۹ درصدی در وزن و ۲۷.۳۲ درصدی در ارزش روبرو شده است. این روند، که می‌تواند نشانه‌ای از ثبات نسبی در ذخایر ارزی و طلایی کشور باشد، پرسش‌های متعددی را درباره آینده بازار طلا برانگیخته است، به طور مثال آیا این کاهش، مقدمه‌ای برای کنترل قیمت‌ها است یا هشداری برای کمبود احتمالی عرضه؟

بررسی داده‌های گمرک ایران نشان می‌دهد که در چهار ماهه ابتدایی سال جاری، تنها ۱۲ تن طلای خام به ارزش یک میلیارد و ۷۱ میلیون دلار وارد کشور شده است. این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته – که ۲۲ تن طلا به ارزش یک میلیارد و ۴۷۴ میلیون دلار وارد شد – کاهش قابل توجهی را ثبت کرده است.

اشاره به این موضوع ضرورت دارد که این افت در فصل بهار معکوس بوده و واردات بیش از دو برابر افزایش یافته بود؛ اما با ورود به تابستان، روند نزولی آغاز شد. این نوسان فصلی، نه تنها بر بازار داخلی تأثیر گذاشته، بلکه تحلیل‌گران را به بررسی عوامل پنهان واداشته است.

طبق گزارش‌هایی که به تازگی منتشر شده است، این کاهش می‌تواند ریشه در کفایت ذخایر طلای بانک مرکزی داشته باشد.

مسئولان بانکی تأکید دارند که ذخایر فعلی نه تنها نیازهای داخلی را پوشش می‌دهد، بلکه به عنوان ابزاری برای مدیریت بحران‌های ارزی عمل می‌کند.

بر اساس آمارهای منتشرشده توسط بانک مرکزی در گزارش سه‌ماهه اخیر، حجم ذخایر طلای کشور به بیش از ۲۹۰ تن رسیده که این رقم، بالاترین سطح در پنج سال گذشته است.

این افزایش، نتیجه سیاست‌های هوشمندانه مانند خریدهای استراتژیک از بازارهای جهانی و بازگرداندن طلاهای مصنوعی به چرخه اقتصادی بوده است.

به گفته مسئولان بانک مرکزی، ذخایر طلای ما در سطح مطلوبی قرار دارد و این امر فشار واردات را کاهش داده است.

این در حالی بوده که البته پیش‌تر و در آبان ماه سال گذشته نیز محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی از این موضوع خبر داده بود که ذخایر طلای در دسترس و مطمئنی داریم. اما به واقع چه عامل کلیدی موجب شده تا شرایط موجود را تجربه کنیم؟

 از مقررات ارزی تا ثبات ذخایر

در این خصوص می‎توان عنوان کرد؛ یکی از دلایل اصلی این کاهش، تغییرات اخیر در مقررات رفع تعهدات ارزی صادرکنندگان است.

بر اساس بخشنامه‌های وزارت صمت و بانک مرکزی صادرکنندگان می‌توانند تعهدات ارزی خود را با واردات کالاهای واسطه‌ای مانند طلا تسویه کنند، اما تمرکز بر اولویت‌های دیگر مانند مواد اولیه صنعتی، واردات طلا را به حاشیه رانده است.

به نظر می‎رسد این سیاست، که با هدف حفظ ارز برای واردات ضروری‌تر وضع شده، به کاهش ۳۰ درصدی تقاضای وارداتی طلا در نیمه نخست سال منجر شده است.

علاوه بر این، وضعیت ژئوپلیتیکی و تحریم‌ها نیز نقش پررنگی ایفا کرده‌اند.

گزارش بلومبرگ در تیرماه امسال حاکی از آن است که تحریم‌های ایالات متحده، دسترسی ایران به بازارهای سنتی طلا مانند ترکیه و امارات را محدود کرده، و این امر واردات را از ۲۲ تن سال گذشته به سطح فعلی رسانده است.

با این حال، کارشناسان این کاهش را مثبت می‌دانند. به عبارتی با توجه به این موضوع که کاهش وابستگی به واردات، بازار را به سمت تولید داخلی سوق می‌دهد، بنابراین با توجه به اینکه ایران پتانسیل استخراج میزان قابل توجهی طلا از معادن داخلی را دارد، در این زمینه نیز می‎توان با اتخاذ تدابیر میزان وابستگی خارجی را به حداقل برساند.

در این میان اما باید به یاد داشت که کشور ما یک درصد از ذخایر طلای جهان را در خود دارد، با این وجود تنها حدود ۰٫۴ درصد از طلای جهان را تولید می‌کند.

آنچه که گوشزد می‌کند به رغم اینکه ایران منابع غنی در این زمینه دارد ولی بهره‌برداری ما از این نعمت طبیعی بسیار پایین است.

در شرایطی که گفته می‌شود حداقل میزان تولید طلا در کشور می‌تواند رقمی در حدود ۳۰ تن در سال باشد. نکته جالب این است که ترکیه با برخورداری از زمین‌شناسی مشابه با کشور ما موفق شده تا تعداد معادن فعال طلایی را که دارد افزایش دهد و براین اساس میزان استحصال آن را از ۱٫۴ تن در سال ۲۰۰۱ به ۴۲ تن در سال ۲۰۲۰ تن برساند، عدد و رقمی که برنامه‎ریزی‌ها برای افزایش آن همچنان تداوم دارد.

کاهش واردات؛ ثبات یا تهدید؟

این کاهش واردات، اثرات دوگانه‌ای بر بازار طلای داخلی گذاشته است.

از یک سو، قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار در بازار تهران از ابتدای سال تاکنون با نوسان و افزایش بهای کمتری در مقایسه با سال گذشته  رو به رو کرده است.

این ثبات نسبی، مرهون تزریق تدریجی از ذخایر بانک مرکزی است که از طریق حراج‌های هفتگی، عرضه را متعادل نگه داشته است.

گزارش اتحادیه طلا و جواهر تهران نشان می‌دهد که تقاضای مصرفی در نیمه نخست سال ۱۵ درصد کاهش یافته، که بخشی از آن به دلیل افزایش قیمت‌های جهانی طلا (به بیش از ۱۹۰۰ دلار در هر اونس، طبق داده‌های کیتکو) و بخشی به خاطر اعتماد بیشتر به ذخایر داخلی است.

چندی قبل نیز ناصر بذرافشان، رئیس اتحادیه طلای تهران به این موضوع اشاره داشته است که در پارسال بهای طلا و سکه رکوردشکنی کرده به نحوی که طلای ۱۸ عیار ۱۱۲ درصد و سکه ۹۶.۵ درصد افزایش قیمت داشته‌اند. این در حالی بوده امسال روندی که قیمت‌ها به نمایش گذاشته‌اند کاهشی بوده است.

یک هشدار قابل تامل

از سوی دیگر ولی موضوع دیگری نیز وجود دارد، مقوله‌ای که به نگرانی‌هایی به وجود آمده درباره کمبود بلندمدت باز می‌گردد.

این هشدار که اگر روند استخراج داخلی شتاب نگیرد، کاهش واردات می‌تواند به تورم قیمتی در بازار منجر شود.

به ویژه، با توجه به تقاضای فصلی بالا در ماه‌های محرم و صفر برای سکه و طلا به عنوان سرمایه‌گذاری امن چنین مقوله‎ای قابل تامل است.

اخبار اخیر نیز از افزایش قیمت سکه در هفته گذشته، این نگرانی را تشدید کرده است.

علاوه بر این، گزارش فایننشال تایمز در مردادماه، به تأثیر تحریم‌ها بر زنجیره تأمین طلا اشاره کرده و پیش‌بینی می‌کند که بدون تنوع‌بخشی به منابع، بازار ایران ممکن است با شوک‌های قیمتی روبه‌رو شود.

چشم‌انداز آینده: فرصت یا چالش؟

در مجموع، کاهش ۴۶ درصدی واردات طلا، تصویری دوگانه از اقتصاد ایران ترسیم می‌کند: نشانه‌ای از خودکفایی و مدیریت هوشمندانه توسط بانک مرکزی، اما هشداری برای لزوم تقویت تولید داخلی و تنوع منابع.

کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که دولت با سرمایه‌گذاری بیشتر در معادن طلا، مانند پروژه‌های ساریگونیق و زرشوران و تسهیل واردات از مسیرهای جایگزین مانند چین و هند، تعادل را حفظ کند.

در نهایت، این روند می‌تواند بازار طلای ایران را از یک بازار نوسانی به یک بازار پایدار تبدیل کند البته مشروط به اینکه سیاست‌گذاران، فرصت را به تهدید مبدل نکنند.