خودروی خارجی ۱۰ هزار دلاری، کمتر از ۵۰۰ میلیون تومان عرضه نمی‌شود، در اواخر شهریور ۱۴۰۰ سیدرضا فاطمی امین وزیر صنعت، معدن و تجارت اعلام کرد که آئین نامه واردات خودرو تصویب و واردات خودرو به زودی انجام خواهد شد. این در حالی است که در عمل واردات خودرو در بهترین حالت از اوایل مهر ۱۴۰۱ به بعد شروع خواهد شد.

به گزارش پایگاه خبری وقایع‌نیوز: در گفت و گوی اختصاصی «اقتصاد خودرو» با فربُد زاوه (کارشناس صنعت و بازار خودرو)، اتفاقات جدید مرتبط با واردات خودروهای خارجی و چگونگی انتقال فناوری از طریق خودروهای ارزان قیمت به داخل ایران بررسی شده است.

*****

*آئین‌نامه واردات خودرو نهایتاً تصویب و منتشر شد و در اوایل شهریور ۱۴۰۱ از طرف معاون اول رئیس برای اجرای به وزیر صنعت، معدن و تجارت ابلاغ شد.

در حال حاضر، اقداماتی بعدی در جریان بوده و اگر کارها طبق روالی پیش برود که اعلام شده، از اول مهر ماه به بعد واردات خودرو انجام خواهد شد.

برخی کارشناسان و فعالان صنعت خودرو، این تاخیر را به موضوع برجام ارتباط می‌دادند.

آیا جنابعالی اعتقاد دارید که همین موضوع باعث تاخیر در تصویب و انتشار آئین نامه شده یا این که احیاناً عوامل دیگری نقش داشته‌اند؟

-اولاً آئین‌نامه‌ای مصوب نشده و مجوز هیأت وزیران که در اردیبهشت ماه مصوب شده، در اوایل شهریور ماه ابلاغ شده.

آن چیزی که در شهریور ماه منتشر شده، همان بود که در انتهای اردیبهشت ماه، وزیر صنعت و معدن در مورد آن صحبت کرده بود.

آئین‌نامه اجرایی واردات خودرو هنوز ابلاغ نشده و قرار است ابلاغ شود.

اگر این آئین‌نامه اجرایی ابلاغ شود قاعدتاً اگر فردی از متن این آئین نامه اطلاع نداشته باشد و از رانت استفاده نکند، نمی‌توانند واردات انبوه خودرو را به سرعت عملی کند و فقط ممکن است در تعداد محدود، واردات انجام بدهد.

بنابراین به صورت انبوه، خودروهای وارداتی نمی توانند در سال ۱۴۰۱ به بازار عرضه شوند.

نکته دوم این است که چرا تهیه این مجوز طول کشید؟

به نظر می‌رسد قضیه واردات خودرو، مثل بقیه موضوعات کشور و مثل همان برجام است.

اصولاً ما دچار یک تعلل در تصمیم‌گیری شده‌ایم، یعنی کشور در همه حوزه‌ها در یک تعلق غوطه‌ور است.

اینقدر ذی‌نفع‌ها در موضوعات مختلف، زیاد شده‌اند و اینقدر اختلاف سلیقه‌ها در تصمیم‌گیری‌ها زیاد شده که اولاً در کشور تصمیمی گرفته نمی‌شود.

برای مثال، در مورد برجام عده‌ای می‌گفتند اگر ایران برجام را نپذیرد قیمت هر بشکه نفت به ۲۰۰ دلار می‌رسد.

در حالی که ما برجام را نپذیرفته‌ایم و قیمت نفت به ۲۰۰ دلار اعلام شده نرسیده است.

داستان واردات خودرو هم، عیناً شبیه موضوع برجام است.

در موضوع واردات خودرو، ذی نفعان مستقیم زیادی و خصوصاً شرکت‌های مونتاژ کار وجود دارند.

من اعتقاد دارم که شرکت‌های خودروسازی «ایران خودرو» و «سایپا»، ذی نفع ماجرای واردات خودرو نیستند و بازار آنها از واردات خودروهای خارجی آسیب نمی‌بیند.

در مقابل، شرکت‌های مونتاژکار که خودروهای چینی را مونتاز می‌کنند، به شدت ذی‌نفع بوده و به شدت از واردات خودرو آسیب می‌بینند.

لذا فشار این نوع شرکت‌ها و فشار بانک مرکزی و فشار افراد مختلف وجود دارد که واردات خودرو انجام نشود.

حاصل این زورآزمایی این بود که ۴ یا ۵ ماه، این مصوبه ابلاغ نشد.

در نهایت هم مصوبه‌ای ابلاغ شده که چندان خاصیتی ندارد.

*ظاهراً مصوبه واردات خودرو بعد از چند بار رفت و آمد به هیأت دولت و بازگشت به کمیسیون اقتصادی دولت، نهایی و تصویب شده.

ظاهراً این مصوبه در ۲۶ مرداد  امسال تصویب شده و بر این اساس چند ماه طول کشیده تا تصویب شده.

-در اردیبهشت ماه، وزیر صنعت و معدن، گفت هیأت وزیران آئین‌نامه را مصوب کرده است ولی مثل این که در مرداد، مصوبه به تصویب رسیده است.

در واقع خبری که آقای فاطمی امین داده بود، پیشگویی بوده تا یک خبر. وزیر یعنی خبر دو یا سه ماه بعد را اعلام کرده است.

*یعنی یک وزیر دولت خبر ندارد که یک مصوبه تا بخواهد از کمیسیون اقتصادی دولت به دولت برود زمانَبر هست و ممکن است در زمان بررسی و تصویب بحث هایی مطرح شود و در مدت ۲ یا ۳ روز تصویب نشود؟

-قطعاً وزیر از این موضوع خبر دارد و قطعاً وزیر نباید از یک مدل گِلی یک خودرو، به عنوان یک محصول جدید رونمایی کند.

همچنین قطعاً وزیر می داند که ماشین وارداتی ۲۰۰ یا ۳۰۰ میلیون تومانی به دست مردم نمی‌رسد.

به طور قطعی وزیر از همه این موضوعات خبر دارد ولی بخشی از سیاست‌های جاری در کشور، سیاست‌های گفتار درمانی است.

این یک روال عادی است که اخبار خوش آینده، زودتر مطرح شود ولی این کار باعث می‌شود، زمان سررسید وعده، دست فرد وعده کننده خالی باشد و دوباره باید یک وعده دیگر بدهد.

*به هر حال، آقای فاطمی امین در ماه‌های خرداد و تیر چند بار اعلام کرد که آئین‌نامه واردات خودرو به زودی و تا چند روز دیگر ابلاغ می‌شود اما در عملاً انتشار مصوبه دولت چند ماه طول کشید و بعد از بحث‌های مختلف، سقف قیمت برای واردات هر خودرو تعیین شده که حداکثر ۲۰ هزار دلار است.

در ابتدا سقف قیمت هر خودرو برای واردات مطرح شد و حتی سقف قیمت ۱۰ هزار دلار اعلام شد ولی اعتراضاتی به وجود آمد و برخی می‌گفتند این رقم سقف ناچیز است.

به نظر شما آیا در وضعیت فعلی و شرایط اقتصادی کشور سقف ۲۰ هزار دلار برای قیمت هر خودروی وارداتی، در شروع واردات خودرو یک رقم مناسب و منطقی است؟

-من با تعیین هر مدل سقف‌گذاری برای قیمت خودروهای وارداتی مخالف هستم.

اولاً آن فردی که سوار پورشه می‌شود شهروند ایرانی بوده و کسی نمی‌تواند حق او را ضایع کند و بگوید تو حق نداری سوار پورشه شوی چون ما این طور می‌خواهیم.

لذا ایجاد هر نوع محدودیت، غلط بوده و اصلاً در این موضوع تردید وجود ندارد.

نکته دوم این است که در مورد این محدودیت‌ها به این گزاره ارجاع می‌دهند که مثلاً به جای مصرف کردن ارز برای واردات خودرو، دارو وارد کنیم.

در حالی که مکانیسم اقتصادی، در هیچ جای دنیا به این صورت نیست که دولت بتواند به زور از دارایی افراد بردارد و با آن کالای دیگری وارد کند.

تعیین سقف قیمت خودروی وارداتی، به غیر از یک حرکت پوپولیستی، چیز دیگری نیست  و مثل تعیین سقف قیمت ۳۰۰ دلاری برای موبایل است.

این سخت‌گیری‌ها صرفاً برای اهداف پوپولیستی بوده وگرنه خودشان می‌دانند نه مساله ارز مطرح است و نه مساله کمک به قشر ضعیف جامعه. دقیقاً با این تعیین سقف قیمت خودروی وارداتی، برخلاف شعارهای خودشان حرکت کرده‌اند.

*اگر به طور کامل واردات خودرو آزاد باشد و منابع ارزی محدودیت نداشته باشد، می‌شود خودروی ۱۰۰ هزار دلاری وارد کرد ولی الان اولویت به واردات خودروی ۱۰ هزار داده شده.

در این حالت، فرضاً می‌توان با ۱۰۰ هزار دلار، تعداد ۱۰ دستگاه خودروی خارجی وارد کرد.

تعداد خودروی وارداتی بیش‌تر باعث می‌شود که سریع تر به تعادل در عرضه و تقاضا در بازار خودرو برسیم.

-هزینه حمل و نقل خودروهای وارداتی به کشور ۴ هزار دلار است و خودروی وارداتی با قیمت کمتر از ۵۰۰ میلیون تومان به دست مشتری نمی‌رسد.

ما می‌خواهیم با تعیین سقف قیمت خودروی وارداتی، چه چیزی را کنترل کنیم.

یک ماشین خارجی اگر از لحاظ فنی یعنی از نظر قدرت موتور در حد پراید و تیبا، باشد قیمت آن به ۵۰۰ میلیون تومان می‌رسد.

البته شاید کیفیت خودروی خارجی بهتر باشد ولی با قیمت ۵۰۰ میلیون تومان، چه چیزی را می‌خواهیم کنترل کنیم. آیا الان مشکل مردم، ماشین ۵۰۰ میلیون تومانی است.

در حال حاضر، گران ترین ماشین پرتیراژ ایران خودرو و سایپا حدود ۴۰۰ میلیون تومان است و به همین دلیل می‌گویم این دو شرکت به خاطر واردات خودروی خارجی، آسیب نمی‌بینند.

چون ارزان‌ترین ماشینی که می‌توانیم وارد کنیم، از گران‌ترین ماشین تولید داخلی، گران‌تر تمام می‌شود.

هزینه حمل خودروی خارجی نیز، هزینه سنگینی است.

البته قیمت خودروهای مختلف در بازارهای جهانی تغییر کرده و افزایش پیدا کرده است.

*اعلام شده که واردات خودرو، در حد ۳ تا ۴ هزار دلار هزینه حمل برای هر دستگاه دارد.

-واردات خودرو از برخی کشورها حدود ۴ هزار دلار هزینه حمل دارد ولی هزینه حمل یک کانتینر از چین به ایران حدود ۹ هزار دلار است. در داخل یک کانتینر هم، نهایتاً ۳ ماشین جا می‌شود.

راه عرضه خودروی ارزان و انبوه، تولید داخلی است.

به جای اینهمه ماشین چینی به اصطلاح چرت و پرت که با قیمت ۸۰ هزار دلار در ایران مونتاژ می‌شود، باید به تولید داخلی اهمیت داد.

اگر مساله کمبود منابع ارزی مطرح است، چرا واردات و مونتاژ این نوع خودروهای چینی است.

در حالی که دولت می تواند جلوی واردات آنها را بگیرد.

*جنابعالی گفتید که هزینه حمل خودروهای وارداتی زیاد است ولی شرکت‌های خودروسازی دنیا در کشور ترکیه، تولید دارند.

آیا ممکن است از ترکیه واردات خودرو انجام شود تا هزینه حمل زیادی تحمیل نشود؟

-احتمال واردات خودرو از ترکیه وجود دارد ولی به هر شکل راه عرضه خودروی ارزان، تولید در داخل کشور است.

ما نمی‌توانیم تعداد ۵۰۰ هزار خودروی ارزان‌قیمت وارد کنیم و از طرفی، ما مشکلاتی مثل اشتغال داریم و با تولید داخلی، همه این مشکلات برطرف می‌شود.

فقط خودروهای گران قیمت را باید وارد کنیم و کار عاقلانه همین است و نه این که برعکس عمل کنیم. البته من فکر نمی‌کنم در ترکیه ماشین‌های زیر ۱۰ هزار تولید شود.

وقتی درباره ماشین کمتر از ۱۰ هزار دلار صحبت می‌کنیم، بر اساس اطلاعاتی که من از برندهای معروف دارم، برای مثال ما می‌توانیم خودروی شرکت داچیای رومانی (زیرمجموعه رنو) را وارد کنیم که یک مدل خودرو دارد.

شرکت رنو یک مدل دارد که در برزیل و هند تولید می‌شود ولی استاندارد ندارد.

شرکت فیات نیز، یک مدل دارد و فیات برزیل، یک مدل دارد ولی محصولات ارزان قیمت در این حد هستند.

شرکت‌های چینی هم محصولات ارزان قیمت زیادی ندارند.

موضوع این است که ما می خواهیم ماشین‌های زیر ۱۰ هزار دلاری را به ایران بیاوریم ولی فردی که خریدار پراید است، این ماشین‌های خارجی به درد او نمی‌خورند.

باز هم، افراد پولدار این خودروهای وارداتی را برای استفاده داخل شهر می‌خرند.

در نتیجه با واردات این نوع خودروها، مشکل خاصی را حل نکرده‌ایم.

*خودروهای در حد ۵ هزار دلار هم در دنیا مثل تاتا نانو در هند تولید می‌شود.

وضعیت آنها چگونه بوده و چه کیفیتی دارند؟

-آن ماشین در حد موتورسیکلت بوده و ۳۸ اسب بخار قدرت دارد.

*این تاتا نانو شبیه رونیز است که سال‌ها قبل در ایران مونتاز می شد.

-قرار شده تولید تاتا نانو در هند متوقف شود ولی این خودرو نمی‌تواند از سربالایی‌های تهران بالا برود، یعنی ماشینی نیست که به درد مصرف کننده ایرانی بخورد.

یک دفعه موتورسیکلت به مردم تحویل بدهند یا اصلاً ریشکا (سه چرخه هندی) به مردم تحویل بدهند. قیمت هر ریشکا ۳ هزار دلار است.

به نظر من، دولت قائل به این نیست که مردم را فقیر نکند.

دولت، مردم را فقیر می‌کند و بعد هم می‌گوید برای فقر آنها راه حل پیدا می‌کند که بتوانند سوار ماشین شوند.

دولت راه حل ندارد و تنها راه حل این است که واردات خودروی دست دوم را آزاد کند.

*خودروی ساندرو توسط رنو در شرکت داچیای رومانی تولید می‌شود و قیمت آن ۸ هزار دلار است. احتمال واردات این نوع خودروها به تعداد بالا وجود دارد؟

-خودروی زیر ۱۰ هزار دلار، ماشین شهری بوده و قدرت موتورش نهایتاً ۶۰ اسب بخار است.

عملاً این نوع خودروها ۲ درب دارند و چنین خودرویی به درد مصرف کننده ایرانی نمی‌خورد.

این نوع خودرو فقط به درد قشر پولدار می‌خورد که در داخل شهر، به این طرف و آن طرف بروند.

برای مثال، با این نوع خودروها، نمی‌شود مسافرکشی کرد.

با ماشینی که در حد ۴۰ با ۵۰ اسب بخار قدرت دارد، در جاده‌های ایران فضاحت به بار می‌آید.

ساندروی ۷۵۰۰ هزار دلاری ۶۰ اسب بخار قدرت دارد، یعنی از پژوی ۲۰۶ تیپ ۲ ضعیف‌تر است و قدرت آن در حد پراید است.

این ساندوری ۷ هزار دلاری هیچ امکاناتی ندارد و حتی کولر ندارد.

اگر بخواهند کولر در آن نصب کنند قیمت آن ۵۰۰ دلار افزایش پیدا می‌کند.

*وقتی قدرت خرید مردم کاهش پیدا کرده آیا خودروهای وارداتی باید امکانات کمتری داشته باشند یا نه؟

-بالاخره خودرو باید بتواند حرکت کند ولی در مجموع، خودروی وارداتی برای مردم فقیر نیست.

حرف دولت مثل این است که برای رفع مشکل مسکن، در محله نیاوران تهران، آپارتمان ارزان قیمت بسازیم.

در حالی که نیاوران، جای ساخت آپارتمان ارزان نیست و جای ساخت آپارتمان گران‌قیمت است و برای مردم فقیر، باید در منطقه شهر ری آپارتمان ساخت.

در مجموع، واردات برای افراد پولدار بوده و تولید داخلی، برای افرادی است که توان مالی ضعیفی دارند.

*در مدت ۲ هفته تا ۱۹ شهریور ۱۴۰۱، شرکت‌های متقاضی باید درخواست‌های خودشان را به وزارت صنعت و معدن تحویل می‌دادند و باید توضیح می‌دادند که چه اقداماتی در زمان واردات احتمالی می‌توانند انجام بدهند و چه فناوری‌هایی می‌خواهند به داخل ایران منتقل کنند.

تا اواخر شهریور ماه جاری، وزارت صنعت و معدن بررسی کرده و شرکت‌هایی که خدمات پس از فروش بهتری ارائه کنند و امتیاز بالاتری کسب کنند، مجوز نهایی می‌گیرند و واردات را انجام خواهند داد.

این نوع تمهیدات خوب است که در نظر گرفته شود؟

-من بارها این موضوع را مطرح کرده ام که این کارها مهندسی بازار بوده و معنی مهندسی بازار، این است که قیمت در بازار نهایتاً توسط وارد کنندگان مهندسی می‌شود.

سوال این است که وزارت صنعت و معدن چگونه می‌خواهد شرکت‌های برتر را انتخاب کند؟

در آئین‌نامه‌ای که بنویسند بالاخره امکان همه نوع کلاهبرداری و شارلاتانیسم وجود خواهد داشت.

*ولی خودروهای وارداتی در بورس کالا عرضه خواهند شد و هر فردی که پیشنهاد بالاتری بدهد خریدار نهایی خودرو می‌شود.

هر چقدر هم سود بالاتری در بورس کالا کسب شود نصیب دولت می‌شود.

-به هر حال این کار به نفع دولت می‌شود.

البته اگر به نفع دولت هر چه اتفاق بیفتد به نفع عموم مردم ایران خواهد بود.

به ره حالت این مصوبه، برنده مصرف کننده ندارد.

حداقل حُسن این مصوبه این است که می‌تواند انتفاع را برای شرکت‌ها مدیریت کند.

*دولت تعیین می‌کند که یک سود منطقی به شرکت واردکننده خودرو داده شود.

سازمان حمایت از مصرف کنندکان و تولید کنندگان این کار را انجام می‌دهد ولی سازمان‌های نظارتی، نمی‌توانند صورت‌های مالی را بررسی کنند.

شیوه مطلوب این بود که بازار، باز باشد و هر کسی که می‌خواهد خودرو وارد کند و به هر قیمتی که می‌خواهد بفروشد.

-بر اساس صحبت آقای قالیباف سخنگوی وزارت صنعت و معدن، شرکت‌های متقاضی واردات باید اطلاعات دقیق و نوع خودروی مورد نظر برای واردات را به وزارتخانه اعلام کنند و وزارتخانه تا اواخر شهریور شرکت‌های منتخب و برتر را اعلام کند.

آیا واقعاً احتیاج دارد که شرکت‌های وارد کننده همه نوع اطلاعات را به وزارت صنعت و معدن بدهند و به طور کامل اعتماد کنند؟

-کسی نمی‌تواند در شرایط تحریم در مدت ۱۵ روز از شرکت های خودرو سازی دنیا، نمایندگی رسمی بگیرد.

اگر کسی با این شرایط موفق به واردات سریع شود، حتماً از ۸ ماه قبل از این شرایط اطلاع داشته است.

ما حتی نمی‌توانیم به شرکت ایران خودرو بگوییم تعداد ۵۰ هزار خودرو می‌خواهیم و اصلاً در مدت ۱۵ روز جواب نمی‌دهد.

در نتیجه، این پیش شرط به هیچوجه اجرایی نیست مگر این که کسی از اسفند ۱۴۰۰ از شرایط واردات خبر داشته و با شرکت‌های خارجی صحبت کرده باشد.

*شرکتی مثل سایپا در این زمینه با شرکت‌هایی مثل رنو مذاکره کرده است. آیا چنین شرکت‌های جلوتر بوده و احتمال موفقیت آنها بیش‌تر است؟

-قاعدتاً یک عده جلوتر شروع به مذاکره کرده‌اند ولی دقیقاً مشخص نیست چه شرکت‌های مذاکره کرده‌اند.

البته من خبر دارم که برخی از همین خودرو سازان دولتی صحبت نکرده‌اند و واقعاً مدت ۱۰ روز نشدنی است.

*الان خبر دارید که شرکت‌های خصوصی درخواست خودشان را برای واردات تا ۱۹ شهریور به وزارتخانه تحویل داده باشند؟

-من می‌دانم درخواست‌های زیادی به وزارت صنعت و معدن تحویل داده شده ولی دقیقاً نمی‌دانم چه کسانی و چه تقاضایی داده شده.

قط می‌دانم تقاضاهای زیادی به وزارتخانه ارائه شده.

*این تقاضاها مربوط به شرکت‌های خصوصی است؟

از همه جا و چه شرکت دولتی و چه شرکت خصوصی.

*چگونه مطلع شده‌اید که درخواست‌های زیادی برای واردات خودرو به وزارت صنعت و معدن تحویل شده.

-به هر حال کسانی را که تقاضا داده‌اند می‌شناسم.