• شهرام زند

مهم‌ ترین مشکلات تغذیه‌ای
مهم‌ترین مشکلات سیستم تغذیه ای کشور مرتبط به دو موضوع است: اول سیستم تولید غذا که به‌نظر می‌رسد در تمام مراحل آن از کاشت، داشت، برداشت و نگهداری با مشکلات متعددی به‌ویژه سموم مصرفی روبروست. دوم مشکلاتی است که در رابطه با شکل مصرف غذا و رفتارهای تغذیه‌ای وجود دارد.
اگر اغراق نباشد باید گفت فاجعه خاموشی در پیش است که برخی عوارض آن در زمینه شیوع بیماری‌هایی چون سرطان، بیماری‌های قلبی _ عروقی، دیابت، چاقی و. . . را در دو دهه گذشته دیده‌اید. متأسفانه سیستم تغذیه‌ای کشور به شکلی پیش می‌رود که با کمی تامل می‌توان نام خودکشی با غذا را روی آن گذاشت و همان گونه که اشاره شد اصلاح این امور نیازمند یک نهضت ملی اصلاح سیستم غذایی است.

پرخوری از نگاه طب سنتی ایرانی
پرخوری به‌عنوان یک رفتار نامناسب نه یک بیماری در طب سنتی ایرانی و طب رایج تقریباً به یک معناست. اما اگر به‌عنوان یک بیماری مدنظر باشد، تفاوت‌هایی وجود دارد. در طب سنتی ایرانی بیماری‌هایی مانند جوع الکلب یا شهوت کلبی (گرسنگی یا اشتهای سگی) یا بیماری امتلاء را می‌توان با پرخوری مرتبط دانست. در طب سنتی ایرانی دو نوع پرخوری وجود دارد: گاهی شخص در وعده‌های غذایی سر سفره بیشتر از حد نیاز و ظرفیت خود غذا می‌خورد، اما گاهی این‌گونه نیست. بلکه شخص در بین وعده‌ها مواد غذایی زیادی می‌خورد. در هر دو مورد اشتهای بیمار زیاد است، اما مورد اخیر با نام (اشتهای کاذب) یا (ریزه‌خواری) خوانده می‌شود.
نکته مهمی که در طب ایرانی به آن تاکید شده این‌که افراد باید کمتر از حد اشتهای خود غذا بخورند. بدترین حالت در پرخوری که در طب ایرانی ترک آن خیلی تاکید شده (اکل فوق اکل) است. یعنی زمانی‌که غذا هنوز در معده است و هضم نشده غذای دیگری مصرف شود، زیرا معده به‌محض ورود غذای جدید غذای قبلی را که هنوز مراحل هضم آن تمام نشده رها کرده و به سراغ غذای جدید می‌رود، درنتیجه غذای قبلی فاسد شده و فساد غذای قبلی فساد غذای بعدی را نیز در پی خواهد داشت.

علائم پرخوری در طب سنتی ایرانی
پرخوری در طب سنتی با علائمی چون احساس سنگینی و کشیدگی و تمدد در معده، سختی تنفس بعد از غذا و احساس راحتی با ایجاد قی یا استفراغ، عدم آرامش موقع خواب و جابه‌جا شدن در بستر، آروغ ترش و آمدن غذا به گلو با آروغ و. . . بیان‌شده که البته ممکن است تمامی افراد همه این علائم را نداشته باشند، بلکه وجود برخی از آن‌ها هم می‌تواند نشانه پرخوری باشد.

تأثیر مزاج روی پرخوری
مزاج افراد اگرچه روی میزان اشتهای آن‌ها تاثیرگذار است و غیرمستقیم ممکن است بر پرخوری نیز تأثیراتی داشته باشد، اما همان گونه که اشاره شد پرخوری به‌معنای موضوع مورد گفتگو رفتاری است که شخص باید آن را اصلاح کند.
معیار و میزان غذا خوردن
در احادیث ما آمده که معده را اگر به سه قسمت مساوی تقسیم کنیم؛ یک قسمت آن به غذا اختصاص دارد، قسمت دوم به آب و قسمت سوم به هوا جهت تنفس. بنابراین این یک معیار است که هر شخص به میزان یک‌سوم حجم معده اگر غذا بخورد برای تغذیه او کافی است. معیار دیگری هم که در طب اسلامی و هم در طب سنتی ایرانی مطرح و مورد تاکید است، این‌که شخص باید زمانی‌که هنوز اشتها به غذا دارد دست از غذا خوردن بکشد، به این دلیل که اگر معده از غذا انباشته شود این عضو نمی‌تواند به غذا احاطه پیدا کند و زمانی‌که احاطه به غذا نباشد، به‌طور طبیعی هضم غذا دچار مشکل می‌شود و اگر این اتفاق ادامه یابد می‌تواند مشکلات زیادی برای شخص ایجاد کند. به‌طورکلی مقدار غذا باید به اندازه‌ای باشد که بدن به هضم آن مسلط بوده و موجب تقویت شود.

توصیه‌های طلایی برای مقابله با پرخوری
دلیل پرخوری و داشتن اشتهای کاذب در طب سنتی افزایش رطوبت و سردی معده است. نتیجه تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که دچار استرس و افزایش تنش‌های روزانه می‌شوند، تمایلشان به غذاهای چرب، شور و شیرین نیز افزایش پیدا می‌کند. به نوعی که با خوردن این غذاها حس خوبی در دهانشان ایجاد می‌شود. از سوی دیگر استرس با افزایش هورمون‌های تنش‌زا مانند کورتیزول در بدن می‌تواند به افزایش اشتها منجر شود.
برای کاهش استرس باید موادی که رطوبت معده را کاهش می‌دهد مصرف کرد و همچنین افزایش تعداد وعده‌های غذایی، افزایش مصرف فیبر از جمله میوه‌ها (سیب) سبزیجات (کلم بروکلی) حبوبات (لوبیا، عدس) از گروه یکی از دمنوش‌ها نیز توصیه می‌شود. مصرف میوه‌ها و سبزیجات مثبت‌گرایی را تقویت کرده و منجر به افزایش انرژی، آرامش و حس خوشبختی در فرد می‌شود. مصرف برخی از دمنوش‌ها ازجمله گل‌گاوزبان، اسطوخودوس و دارچین و گلپر به دلیل این‌که طبعشان گرم و خشک است، نیز نقش بسزایی در این زمینه ایفا می‌کنند.

درمان‌های گیاهی پرخوری
در این زمینه ابتدا باید دید پرخوری یک بیماری است که یک رفتار ناسالم؟ در حالت بیماری مثلاً در جوع کلبی شخص هرگز احساس سیری ندارد. بنابراین باید آن براساس دلیلی که دارد درمان شود که در این زمان درمان گیاهی یک شیوه درمانی است. اما اگر پرخوری الگوی رفتاری غلط باشد یا درمان گیاهی خیلی راه‌گشا نباشد، بنابراین باید این رفتار توسط خود شخص یا با کمک روان‌شناس اصلاح شود.

عوارض پرخوری
برای کسی که بیش‌ازحد نیاز خود غذا می‌خورد دو حالت پیش می‌آید: یا معده‌اش قادر به هضم هست یا نیست که درهرصورت عوارض دارد. اگر غذای مازاد خورده‌شده هضم شود عوارضی چون چاقی، امتلاء، اعیاء یا احساس خستگی دایم، دیابت و. . . را بدنبال خواهد داشت و اگر قادر به هضم نباشد عوارضی مانند عدم هضم غذا، فساد هضم، بیماری هیضه(اسهال و استفراغ) سرطان و. . . را ایجاد خواهد کرد. هر دو نوع عارضه در درازمدت می‌تواند باعث کوتاهی عمر یا مرگ ناگهانی شود.