چرایی توقف تولید «ساینا»، یک ماه بعد از توقف تولید «سمند» و «تیبا» با تصمیم چکشی «سازمان ملی استاندارد ایران»، خودروهای نسبتاً ارزان قیمت «سمند» و «تیبا» از فهرست تمدید اعتبار این سازمان حذف شدند و این حذف به معنای عدم تولید این خودروها به دلیل عیوب پُرتکرار ایمنی در آنها بود.

هر چند که بعداً این سازمان، از موضع خودش عقب‌نشینی کرد و تولید این خودروها، به طور موقت ادامه پیدا کرد.‌

به گزارش پایگاه خبری وقایع‌نیوز به نقل از اقتصاد خودرو: در گفت و گویی با دکتر امیرحسن کاکایی (کارشناس صنعت خودرو)، چرایی توقف تولید خودروهای نسبتاً ارزان قیمت صنعت خودروی ایران و وضعیت خودروهای تولید داخلی جایگزین که گران‌تر هستند، بررسی شده است.

*****

*در یک سال اخیر که از تشکیل دولت آقای رئیسی می‌گذرد، آقای فاطمی امین، به عنوان وزیر صنعت، معدن و تجارت، یک برنامه راهبردی برای بهبود وضعیت صنعت خودرو ارائه کرد.

در ماه‌های اخیر هم اتفاقاتی رخ داد و در یک دوره وزارت صنعت و معدن، مخالف عرضه و فروش خودرو در بورس کالا بود ولی در هفته‌های اخیر، موافق عرضه خودرو در بورس شده.

در چند ماه گذشته، اعتبار تولید برخی خودروهای تولید داخلی توسط سازمان ملی استاندارد ایران، تمدید نشد و فقط بعداً با رایزنی و به صورت مشروط و موقت تمدید شد.

همچنین هدفگذاری هایی برای تولید سالانه خودرو انجام شده.

به نظر شما، آیا این وضعیت موجود، نشان می‌دهد که صنعت خودروی ما چشم انداز مشخصی دارد و برنامه ریزی‌ها به اهداف مورد نظر نزدیک خواهد شد؟

-اول این که آقای فاطمی‌امین، یک سال است که به عنوان وزیر انتخاب شده‌اند و در عین حال، ما در شرایط نامناسب اقتصادی قرار داریم.

در سال گذشته، صحبت‌ها این طور بود که برجام تا عید نوروز ۱۴۰۱ امضاء می‌شود و از طرفی، ما همچنان برخی مشکلات کلان اقتصادی را داریم.

من نمی‌دانم بگویم خوشبختانه یا متاسفانه ولی آقای وزیر، قول‌های خیلی بزرگی برای صنعت خودرو دادند، بدون توجه به واقعیت‌های صنعت خودرو. برای مثال، از اول قرار بود که در سال ۱۴۰۰ کل تولید خودرو به یک میلیون و ۳۵۰ هزار خودرو برسد یا آقای وزیر قول داد که یک میلیون و ۱۰۰ هزار خودرو در سال ۱۴۰۰ تولید می‌شود که عملاً محقق نشد یا برای سال ۱۴۰۱ قرار شده کل تولید به یک میلیون و ۶۰۰ هزار خودرو برسد.

در حالی که اولاً ما با جهان رابطه نداریم و دوم این که مشکل کمبود چیپ الکترونیکی (تراشه) در دنیا، یک مشکل جدی است که همچنان در صنعت خودرو و در تمام دنیا وجود دارد.

البته ما برخی مشکلات داخلی، مثل کمبود نقدینگی و زیان‌های ده‌ها هزار میلیارد تومانی شرکت‌های خودروسازی را هم داریم.
بر این اساس، دلیل نداشت که آقای فاطمی‌امین، چنین قول‌هایی بدهند ولی قول‌هایی دادند و متاسفانه اجرا نشد.

وعده‌هایی نیز که آقای وزیر برای امسال مطرح کرده‌اند، عملاً نمی‌تواند اجرا شود چون چالش‌هایی در زمینه تحقق این وعده‌ها وجود دارد.

من چیزی که می‌توانم بگویم، این است که آقای وزیر، علاقمند هستند که کارهای بزرگی انجام بدهند، اما واقعیت‌ها، متفاوت از آن چیزی است که جناب وزیر در نظر گرفته‌اند.

همین الان هم در مورد واردات خودرو می‌دانیم چه چالش‌هایی وجود دارد چرا که وعده‌هایی داده شده ولی تحقق این وعده‌ها ممکن نیست یا اگر هم امکانپذیر باشد عملاً تاثیر مثبتی بر بازار نخواهد گذاشت.

چرا که یک رانت بی دلیل خواهد بود و یک مدت واردات انجام می‌شود و بعد هم تمام خواهد شد.
ما در مورد تولید خودرو، با چالش جدی رو به رو هستیم و زیاندِهی شرکت‌های خودروسازی، همچنان ادامه دارد.

از طرفی، یک بار با عرضه خودرو در بورس کالا مخالفت شد ولی الان قرار شده که عرضه خودرو در بورس کالا انجام شود.

حتی تا جایی که من الان می‌دانم آقای فاطمی‌امین، چندان موافق عرضه خودرو در بورس کالا نیستند.

در حقیقت با روش قیمت‌گذاری غلطی که وجود دارد، اصرار دارند که همچنان خودروسازان، زیان کنند و ادعا این است که با دستور می‌شود این زیان را تغییر دارد.

ما الان می‌بینیم که چه اتفاقاتی در زمینه کیفیت و قیمت خودرو رخ می‌دهد.

به هر حال واقعیت‌ها خیلی سخت‌تر و عمیق‌تر از آن چیزی هستند که جناب وزیر، فرض کردند ولی ایشان برنامه‌های خودشان را بر اساس آنها تدارک دیدند.

*وزیر صنعت و معدن، یک برنامه راهبردی با اهداف بزرگ برای صنعت خودرو نوشته و منتشر کرده است.

در این برنامه، برای تولید ۳ میلیون خودرو در سال ۱۴۰۴ هدفگذاری شده و تاکید بر صادرات سالیانه یک میلیون خودرو شده.

به هر حال، صادرات یک میلیون خودرو در سال، هدف بزرگی است و از طرف دیگر دنیا در حال حرکت به سمت استفاده از خودروهای برقی است.

آیا وزیر صنعت و معدن، نباید چنین برنامه آرمان‌گرایانه و هدف‌گذاری دقیق ارائه می‌کرد و باید کار را به شرکت های خودروساز واگذار می کرد؟

-ما یک مشکل بزرگ که در کشور و در رابطه با خودروسازی داریم، این است که تکلیف نظام تنظیم‌گری یا رگلاتوری توسط دولت، روشن نیست.

در نتیجه، دولت‌ها به اشتباه برنامه راهبردی برای خودروسازان تهیه می‌کنند و به همین دلیل، تناقض وجود دارد.

از یک طرف، می‌گویند شرکت‌های خودروسازی باید خصوصی‌سازی شوند و از طرف دیگر هم، وزیر مملکت در حد وزیر خودروسازی، خودش را نشان می‌دهد.

در این حالت، تناقض به وجود می‌آید.

اگر قرار است خودروسازان، خصوصی باشند، خودشان باید راه حل بدهند که چگونه می‌خواهند به تیراژ مناسب و کیفیت مناسب برسند.

در حالی که وزیر باید تعیین کند که در چه بستری، شرکت‌های خودروسازی این کار را انجام بدهند ولی متاسفانه، نه فقط این وزیر، بلکه وزرای قبلی هم، دچار چنین اشتباهی شدند و اهدافی هم که تعیین کرده‌اند بلند پروازانه و به دور از واقعیت‌های جامعه ایران و جامعه جهانی است.

بنابراین، در این حالت طبیعی است که به نتیجه مورد نظر نمی رسیم.

البته همیشه در مورد این که چرا نتیجه نگرفته‌ایم بهانه وجود دارد.

در نهایت، ایشان بعد از این که شکست بخورد، ادعاهایی را مطرح کرده و دلایلی را را مطرح می‌کند.

در حالی که این دلایل، از قبل قابل پیش‌بینی است.

در حال حاضر، مقامات این وزارتخانه وقت زیادی را برای صنعت خودرو صرف می‌کنند.

در مجموع، باید بگویم مسیر وزارت صنعت و معدن، در این زمینه اشتباه است.

چرا که این نگاه به خودرو، با این روشی که جلو می‌روند، روش غلطی است و برآیند کارها، چندان منافع ملی را دنبال نخواهد کرد.

*در اوایل خرداد ۱۴۰۱، مقامات سازمان ملی استاندارد ایران، اعلام کردند خودروهای سمند و تیبا تمدید اعتبار نمی‌شوند.

شرط ادامه تولید این بود که عیوب پُرتکرار این خودروها برطرف شود.

در عمل ایرادات این خودروها رفع نشده و رفع نمی‌شود.

با این حال، مجوز داده شده که موقتاً خودروهای پیش‌فروش شده قبلی تولید شوند و بعداً توقف تولید این خودروها اتفاق بیفتد.

جنابعالی، رویکردها و سیاست‌های متفاوت سازمان ملی استاندارد ایران و هدف‌گذاری وزارت صنعت و معدن را چگونه تحلیل می کنید؟

-سازمان ملی استاندارد ایران هم، به درستی عمل نمی‌کند و سال‌های زیادی است که این وضع را می‌بینیم.

از یک طرف، سازمان ملی استاندارد نمی‌تواند کاری انجام بدهد چرا که ادعاهایی مطرح می‌شود که این ادعاها غلط است.
برای مثال، در چند سال اخیر و در اوضاع تحریمی، اجرای استاندارد یورو ۵ را اجباری کردند و قرار شد خودروهای تولیدی ایران بر اساس استاندارد آلایندگی یورو ۵ تولید شوند ولی بنزین مورد نیاز این خودروها در کشور تامین نمیشود؟

سازمان ملی استاندارد نسبت به این خسارتی که به مردم می‌خورد پاسخگو نیست.

ما در مورد یک بخش صحبت می‌کنیم که خودروسازان مسئول هستند ولی در برخی موارد، سازمان ملی استاندارد ایران یک دستور داده و هزینه مردم بالا رفته است.

چون وقتی می‌خواهیم استانداردهای بالاتری را اجرا کنیم و از استاندارد یورو ۴ به استاندارد یورو ۵ برویم، هزینه تولید خودرو و در ادامه هزینه مردم بالاتر می‌رود.

علت این که مجوز مشروط برای تولید سمند و تیبا صادر کرده‌اند، این است که در این مملکت کمبود خودرو وجود دارد و مردم مشکلات زیادی دارند.

در نتیجه، خودروهای سمند و تیبا را نیز به دستور وزارتخانه پیش فروش کرده‌اند.

*آقای اسلام‌پناه، رئیس سازمان ملی استاندارد ایران، بحث حق الناس را مطرح می‌کند.

ایشان اخیراً گفت خودروهای سمند و تیبا بی کیفیت بودند و ما وکیل مردم هستیم و حق‌الناس در تولید خودروهای بی کیفیت رعایت نشده.

این خودروهای پیش فروش شده که تولیدشان معلق شد، همچنان عیوب پُرتکرار را خواهند داشت.

اگر این خودروها هنوز اِشکال دارند، چطور تحویل دادن همین خودروهای دارای ایراد به مشتریان قابل فهم است؟

-کلمه حق‌الناس، یک کلمه مطلق نیست که این طور آن را به کار می‌برند.

الان که حتی بنزین یورو ۴ در خیلی از پمپ بنزین‌ها وجود ندارد، حق‌الناس مطرح نیست؟

پس چرا وزارت نفت، حق‌الناس را رعایت نمی‌کند. اگر بحث حق‌الناس مطرح است، برای مثال کلاً باید جلوی تولید و تردد موتورسیکلت گرفته شود.

من سوال دارم که آیا موتورسیکلت، خطرناک‌تر است یا سمند؟

*آقای علی مطهری در سال ۱۳۹۶ که نایب‌رئیس مجلس بود گفت که برخی نهادها توصیه کرده و گفته‌اند «موتور سواران از قشرهای کم درآمد هستند و کاری به آنها نداشته باشید».

این توصیه عملاً به معنای این است که تخلفات و نحوه رانندگی موتورسیکلت سواران در خیابان‌ها و جاده‌ها نادیده گرفته شود.

-همین الان موتورسواران، تخلفات زیادی انجام می‌دهند، اما آیا مقابله با آنها، جزو حق‌الناس نیست؟

برای مثال، موتورسیکلت‌سواران، در خیابان ورود ممنوع تردد کرده و جان دیگران را به خطر می‌اندازند.

از نظر ایمنی، کجای موتورسیکلت، ایمن است؟

الان خیلی از موتورسیکلت سواران، از کلاه ایمنی استفاده نمی‌کنند یا این که بار غیر ایمن، حمل می‌کنند.

بنابراین، این حرف‌ها، فقط حرف است ولی اقتصاد و صنعت را نمی‌شود با این نوع حرف‌ها اداره کرد.

اداره اقتصاد و صنعت، نیاز به برنامه و تلاش‌های اصولی دارد.

ما در حال حاضر، چالش‌های جدی در صنعت و اقتصادمان داریم و لذا بعضی برنامه‌های توسعه‌ای، نمی‌توانند به سرعت اجرایی شوند.

در مورد ایمنی نیز، همین بحث قابل طرح بوده و الان ما می‌دانیم که خودروی بنز، از نظر ایمنی چه ویژگی‌هایی دارد.

آیا ما باید همان استانداردها و موارد ایمنی خودروی بنز را رعایت کنیم و اگر هر کسی آنها را رعایت نکند، حق‌الناس را زیر پا گذاشته است.

به نظر من، این نوع جمله‌ها و این نوع سیاستگذاری‌ها غلط است و فقط مردم را دچار دردسر می‌کند.

الان هم به هر دلیل، خودروهای سمند و تیبا پیش‌فروش شده‌اند ولی نمی‌شود بگوییم این خودروها را به مردم تحویل نمی‌دهیم.

بعضی مسئولان، به راحتی حرف‌های خودشان را عوض می‌کنند یا برنامه‌های عجیب و غریب ارائه می‌کنند.

هر وقت هم مشکل ایجاد می‌شود، این مسئولان می‌گویند ما که حرف‌های خوبی زده‌ایم.

در حالی که این حرفها، لزوماً خوب نیست.

در مورد صنعت خودرو، باید بگویم ضمن این که ما باید به دنبال توسعه ایمنی، کاهش مصرف سوخت و افزایش کیفیت خودروهای تولیدی باشیم، اما باید به طور همزمان به وضعیت اقتصاد کشور و شرایط فنی کشور توجه کنیم.

برای مثال، در ایران، تایر خودرو تولید می‌شود و تایر خودرو جزو صنعت خودرو حساب نمی‌شود، اما الان ما تایر خودرو در سطح شرکت فرانسوی «میشلن»، تولید نمی‌کنیم.

در حالی که با تولید تایرهای فعلی، باعث افزایش مصرف سوخت می‌شویم و ضمناً باعث کاهش ایمنی خودرو می‌شویم.

بنابراین، این فرمایش آقای اسلام‌پناه در مورد سمند و تیبا، در چارچوب یک سیاست‌گذاری منسجم و سازگار با منافع ملی نیست.

این حرف‌ها، فقط حرف های قشنگی است و در عمل و در اجرا، با چالش‌های جدی مواجه می‌شویم.

*در اوایل خرداد ماه امسال فقط اعتبار تولید خودروهای سمند و تیبا در خرداد ماه امسال به خاطر موضوع عیوب پُرتکرار تمدید نشد.

در تیر ماه امسال، خودروی سومی هم اضافه شد به نام ساینا و قرار شد تولید ساینا هم متوقف شود.

در حالی که بحث توقف تولید ساینا، می‌توانست همراه با توقف تولید سمند و تیبا در همان ماه خرداد مطرح شود وگرنه در مدت یک ماه اتفاق خاصی در مورد ساینا رخ نداده.

در مورد این که یک خودروی دیگر به لیست سیاه سازمان ملی استاندارد اضافه شده، جنابعالی چه نظری دارید؟

-این وضع، نشان‌دهنده نابسامانی سیاست‌گذاری است، یعنی سیاست‌گذاران، یک برنامه اصولی ندارند.

اساساً سازمان ملی استاندارد ایران، طبق قانون برنامه ششم توسعه، باید برای انجام تست‌های ایمنی خودرو سرمایه گذاری می‌کرد.

یک سوال این است که اگر این موضوع، حق‌الناس است چرا سازمان ملی استاندارد ایران، سرمایه‌گذاری نکرده است.

الان بحث ایمنی خودروها مطرح است ولی چه کسی خودروهای تولید شده را تست می‌کند چرا که هنوز، تست‌های جاده‌ای نداریم.

در مجموع، معلوم نیست بر چه مبنایی بعد از یک ماه گفته‌اند باید جلوی تولید یک خودروی دیگر را بگیریم.

*بعد از مطرح شدن توقف تولید خودروهای تیبا و ساینا، این موضوع مطرح شد که خودروهای کوییک و شاهین، خودروهای جایگزین هستند.

ما می‌دانیم که خودروی کوییک با استفاده از پلت فرم تیبا ساخته شده و تیبا با استفاده از پلت فرم خودروهای «ریو» و «پراید» تولید شده.

از طرفی، ریشه پلت فرم خودروی شاهین، همان پلت فرم خودروهای ریو و پراید و تیبا است.

به هر حال، برخی کارشناسان حوزه خودرو اعتقاد دارند که کوییک نه بدنه دارد و نه موتور.

شما به عنوان کارشناس و متخصص حوزه خودرو، آیا بین خودروهای تیبا و ساینا با کوییک تفاوت قائل هستید و کوییک را یک خودروی بهتر می دانید یا نه؟

-بعضی اوقات، ما از یک ریشه یعنی پلت فرم مشترک استفاده می‌کنیم و مثلاً با استفاده از آن پلت فرم، خودروهای تیبا و کوییک را ساخته‌ایم.

در حالی که باید درون بدنه خودرو را بررسی کنیم تا نظر بدهیم و در مورد موتور خودرو نیز، همین طور است.

*به هر حال، موتور کوییک همان موتور تیبا، ساینا و پراید است.

با این حال، آیا ممکن است تفاوت خاصی در خودروی کوییک ایجاد شده باشد؟

-ولی موتور کوییک، به روز شده است و مدیران شرکت سایپا، به ما می‌گویند موتور کوییک به روز شده.

البته اگر سایپا دوباره همان موتور پراید معمولی را روی خودروی کوییک نصب کند، یک بحث جداگانه است.

بنده سازمان کنترل کیفیت نیستم، اما از نظر اصولی موتور خودروی کوییک، همان موتور خانواده پراید است.

به طور کلی، خودروی کوییک را به‌روزرسانی کرده‌اند و مثلاً این خودرو در تصادف با عابر پیاده، آسیب کمتری وارد می کند.

هر چند که متاسفانه کیفیت موتورهای خودروهای مختلف، یکنواخت نیست و این مشکل هنوز هم وجود دارد.

برای مثال، موتور و گیربکس بعضی خودوهای تولید شده، مشکل دارد ولی موتور و گیربکس خودروهای دیگر مشکل ندارد.

با این حال، در مورد این که آیا ذاتاً خودروی کوییک خوب است یا بد است، می‌توانم بگویم خودروی کوییک، به دلیل به‌روزرسانی بهتر از تیبا است.