چرایی جا ماندن ایران از قافله تولید انرژی‌های تجدیدپذیر، تجدیدپذیر در کشور احداث شود، اما به دلایلی این برنامه‌ریزی و هدفگذاری‌ها محقق نشد و به برنامه ششم توسعه به میراث رسیده است. این در حالی بوده که بسیاری از کشورهای جهان برنامه‌ریزی کرده‌اند تا در سال‌های آینده سهم خود از تولید انرژی به این شیوه را به میزان زیادی افزایش دهند یا به عدد ۱۰۰درصد برسانند. کشورهایی که شاید دانستن نام آنها برای همه ما جالب باشد.

به گزارش پایگاه خبری وقایع‌نیوز، الهام صادقی: براساس سناریوی مدنظر قرار گرفته برای نقشه راه انرژی‌های تجدیدپذیر که آژانس بین‌‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر (IRENA) آن را تدوین کرده است، پیش‌بینی‌ شده تا در سبد انرژی جهان میزان سهم این دسته از انرژی‌‌ها تا سال۲۰۳۰ میلادی به عددی بیش از ۳۰ درصد برسد عددی که البته در بسیاری از کشورها بیش از این پیش‌بینی‌ شده است.

سیاستی که در کشور ما نیز مدتی بوده، مد نظر قرار دارد و براساس آن حدود ۲۵ سال می‌شود که بهره گرفتن از چنین انرژی‌هایی در دستور کار قرار دارند، اما واقعیت این بوده که برای تحقق این امر باید تکنولوژی‌های لازم نیز فراهم شده تا بتوان عدد و رقم انرژی‌‌های تجدیدپذیر را در ترکیب انرژی مصرفی لحاظ کرد. شرایطی که به نظر می‌رسد، متاسفانه در تحقق آن به دلایل متعدد نتوانسته‌ایم موفق عمل کنیم. این در حالی بوده که بسیاری از کشورهای جهان این روزها برای محقق شدن این امر که منافع زیادی برای محیط زیست نیز در بر دادر، برنامه‌ریزی کرده‌اند.

مهمترین مشکل شاید تجهیزات مورد نیاز

به رغم همه این موارد ولی به نظر می‌رسد، به دلایل متعدد با گذشت حدود ۲٫۵ دهه در این زمینه موفقیت قابل توجهی کسب نشده است.

آنچه که شاید علتش را باید در این بحث دنبال کرد که بسیاری از تجهیزات در این زمینه وارداتی بوده، این امر خود دغدغه‌ای دیگری را در زمینه دستیابی به اهداف مدنظر برای فعالان این حوزه فراهم آورده است. به طور نمونه می‌توان به تجهیزات مورد نیاز برای انرژی‌های خورشیدی اشاره کرد که با این دغدغه مواجه هستند.

موضوعی که ابراهیم اکبرزاده، مدیرعامل یک شرکت دانش‌ بنیان مستقر در پارک علم و فناوری پردیس و فعال در حوزه انرژی‌‌های خورشیدی و بادی هم از آن سخن گفته است. وارداتی بودن تجهیرات مورد نیاز به عنوان مهمترین مانع در این خصوص که وی از آن گلایه دارد و گفته است؛ برای رفع آن اقدام موثری تا به امروز صورت نگرفته است.

به عنوان مثال اکبرزاده اشاره کرده است که سِل به عبارتی واحدهای کوچکی که روی پنل به صورت مربع‌های کوچک قرار دارند و به آنها سلول خورشیدی گفته می‌شود، همچنین سایر تجهیزات مهم در زمینه انرژی‌های خورشیدی به صورت ۱۰۰ درصدی وارداتی هستند و تنها در کشور در حد ماژول و پنل، تولیدات بسیار کمی از سوی برخی تولیدکننندگان داریم. علاوه براین می‌توان گفت به طور کلی  اینورترها هم وارداتی بوده هرچند که در حد یک یا دو شرکت در کشور فعالیت دارند که  چنین تجهیزاتی تولید می‌‌کنند.

ایران می‌تواند بالاترین بهره از انرژی‌های تجدیدپذیری را ببرد

از سوی دیگر به نظر می‌رسد تا به امروز استقبال چندانی از انرژی‌‌های تجدیدپذیر در کشور نشده است. آنچه که باعث می‌شود تا به طور عملی شرکت‌های فعال در زمینه فناوری‌های مورد نیاز این حیطه هم رغبت زیادی برای ورود به حوزه مذکور و بومی ‌سازی تجهیزات آن را نداشته باشند.

پیامد این امر نیز سهم نه چندان بالای این دسته از انرژی‌ها در سبد انرژی کشور است. آن هم در شرایطی که کشورمان به لحاظ موقعیت جغرافیایی به جهت برخورداری از آفتاب و مناطقی مانند کویر نمک و کویر لوت این امکان را در اختیار دارد که بالاترین بهره را از انرژی‌های تجدیدپذیری مانند؛ انرژی خورشیدی ببرد. علاوه بر این ما در خراسان جنوبی، جنوب کرمان، کویر مرکزی، لوت، دشت مغان و غرب کشور بیشترین توان تولید انرژی خورشیدی را داریم.

رتبه نهم منطقه‌ای در اختیار کشورمان

با این وجود در صورتی که بخواهیم مقایسه‌ای منطقه‌ای داشته باشیم، باید گفت؛ به طور حدودی میانگین استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر نسبت به دیگر انرژی‌‌ها در کشورهای منطقه نشان می‌دهد، پاکستان و عربستان کشورهایی هستند که با برخوردار بودن از متوسط سهم ۷۰ درصدی و ۰٫۰۱ درصدی به ترتیب بیشترین و کمترین میزان مصرف انرژی تجدیدپذیر را به خود اختصاص داده‌اند. این در حالی بوده که متوسط سهم انرژی‌‌های تجدیدپذیر منطقه ۱۰٫۳۶ درصد برآورد می‌شود.

در این میان سهم ایران از انرژی‌های تجدید پذیر حدود یک درصد محاسبه می‌شود و به این ترتیب اگرچه رتبه نهم را منطقه در اختیار دارد، ولی این جایگاه مناسب ارزیابی نمی شود.

آن هم در شرایطی که به اعتقاد پژوهشگران حوزه انرژی مصرف انرژی‌‌های تجدیدپذیر بر رشد اقتصادی کشورهای منتخب منطقه منا دارد، به عبارتی کشورهایی که عمده تولیدکننده نفت در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا هستند. براین اساس با توجه به اینکه انرژی‌های تجدیدپذیر از جمله لازمه‌های دستیابی به سطح بالای رفاه اجتماعی، تولید و سیاستگذاری‌ مناسب در خصوص انرژی‌های تجدیدپذیر به شمار می‌روند، توجه به این امر بسیار حائز اهمیت است.

میراثی که به برنامه ششم توسعه رسید

آنچه که شاید موجب شده بود، در برنامه پنجم توسعه پیش‌بینی‌ شود، طبق پتانسیل‌های موجود و نیازهای آینده پنج هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر در کشور احداث شود، آنچه که رخ نداد و تنها همین رقم به برنامه ششم توسعه به میراث رسید. در حال حاضر نیز عدد و رقم مورد نظر در حدود ۹۰۰ مگا وات اعلام شده است.

به عبارتی هرچند که برآوردها نشان می‌دهد؛ همچنان نیروگاه‌های حرارتی هستند که ۹۰ درصد تامین برق کشور را برعهده دارند.

این در حالی بوده که طبق اعداد و ارقام موجود در گزارش‌های سازمان انرژی‌های تجدید پذیر و بهره وری برق کشور، می‌توان عنوان کرد؛ به طور مثال تیرماه سال جاری نیروگاه‌های تجدید پذیر توانسته‌اند ۹۰۳٫۳۶ مگاوات تولید انرژی داشته باشند که در این میان بیشترین میزان مربوط به انرژی خورشیدی بوده که با تولید ۴۵۵٫۴۸ مگاوات برق بیش از ۵۰ درصد این دسته از انرژی‌ها را تولید کرده‌اند.

بعد از آن نیز نیروگاه‌های بادی نیز با تولید ۳۰۹٫۵ مگاوات برق درجایگاه دوم و

نیروگاه‌های برق آبی کوچک که ۱۰۴٫۷ مگاوات برق تولید کرده‌اند در جایگاه سوم قرار دارند. پس از آنها نیز به ترتیب نیروگاه‌های توربین انبساطی و زیست توده در آمارها جای گرفته‌اند، ضمن اینکه باید گفت؛ کمترین میزان تولید برق در بین انرژی‌های تجدید پذیر مربوط به به نیروگاه‌های بازیافت حرارتی با چهار مگاوات برق است.

تولید ۱۰ هزار مگاوات برق از انرژی تجدیدپذیر

در این میان البته مسئولان جدید وزارت نیرو وعده داده‌اند که در این چهار سال پیش رو به نوعی برنامه‌ریزی خواهد شد که ۱۰ هزار مگاوات برق از طریق انرژی تجدیدپذیر ایجاد شود.

این در حالی بوده که بسیاری از کشورهای جهان توانسته‌اند، در این زمینه موفقیت‌های بیشتری کسب کنند. به عنوان مثال تنها در سال ۲۰۲۰ فقط و فقط نیروگاه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر خورشیدی و بادی در جهان توانسته‌اند، حدود یک‌ دهم الکتریسیته مورد نیاز را تولید کنند. البته رقم مذکور در اتحادیه اروپا به ۲۰ درصد رسیده و بیان شده به این طریق برای نخستین ‌بار در دنیال میزان الکتریسیته تولید شده توسط انرژی‌‌های تجدیدپذیر، از الکتریسیتۀ تولید شده با سوخت‌های فسیلی پیشی گرفته است.

نگاهی اجمالی به کشورهای همسایه

در کنار آنچه که تا به اینجا گفته شد، شاید این پرسش در اذهان بسیاری از افراد شکل گیرد که وضعیت نیروگاه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر در کشورهای همسایه ما چگونه است؟ در این زمینه باید عنوان کرد، به عنوان مثال ترکیه در میان کشورهای همسایه در زمینه تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر موفق تر از سایر کشورها عمل کرده است. تا به آنجا که گفته می‌شود؛ سهم انرژی‌های نو در تولید برق این کشور معادل ۱۵ درصد است، آنچه که سید جلال ابراهیمی، رئیس مرکز پژوهش و تحقیقات ایران و ترکیه از آن سخن گفته است.

دیگر اینکه  سهم انرژی خورشیدی در ظرفیت مصرفی برق ترکیه هم روند افزایشی داشته و در حالی که تولید برق نیز از ژانویه ۲۰۲۱ تا ژوئن سال جاری به ۱۸۸٫۸ میلیارد کیلووات ساعت رسیده است.

رقمی که  نشان دهنده این بوده که از کل تولید انرژی هشت میلیارد کیلووات ساعت برق از انرژی خورشیدی به دست آمده و سهم انرژی خورشیدی به ۷٫۵ درصد از سهم کل تولید برق ترکیه رسیده است. ضمن اینکه باید گفت؛ این همسایه شمال غربی ایران عزم خود را جزم کرده است تا سال ۲۰۲۳ بتواند ظرفیت تولید برق از انرژی‌‌های تجدیدپذیر را به عدد و رقمی بیش از دو برابر تولید کنونی خود برساند.

در آن سوی دیگر مرزهای ما همچنین عراق که این روزها بالای ۱۰۰ مگاوات برق مورد نیاز خود را از نیروگاه‌های تجدیدپذیر به خصوص نیروگاه خورشیدی تامین می‌کند. بنا دارد تا ۹ سال آینده ظرفیت تولید برق تجدیدپذیر را به میزان چشم گیری افزایش خواهد داد و آن را  به ۱۰ درصد ظرفیت تولید برق خواهد رساند که عددی معادل ۳۵ گیگاوات برآورد می‌شود.

همچنین کویت هم برنامه‌ریزی کرده تا سال ۲۰۳۰ ظرفیت تولید برق تجدیدپذیرش را به ۱۵ درصد معادل دو گیگاوات برساند. در میان کشورهای منطقه نیز عربستان هم قصد دارد تا در بازه زمانی عنوان شده مقدار برق تولیدی توسط نیروگاه‌‌های تجدیدپذیر را به ۵۴ گیگاوات برساند. نکته جالب این است که این رقم معادل ۸۰ درصد برق تولیدی کشورمان در حال حاضر را خواهد بود.

خیز چشم بادامی‌ها در زمینه نیروگاه‌های تجدیدپذیر

درباره نیروگاه‌های تجدیدپذیر در آسیا نیز به طور نمونه می‌توان به ژاپن اشاره کرد که ۳۲ هزار گیگاوات برق خود را از این شیوه تامین می‌کند.

با این وجود کشور مذکور برنامه‌ریزی کرده تا ۹ سال آینده رقم مورد را به ۲۴ درصد ظرفیت تولید برق این کشور برساند.

وضعیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر اروپایی و آمریکایی

اما اوضاع و احوال در کشورهای اروپایی به چه صورت است؟ در این باره به طور نمونه  می‌توان بیان کرد که بیش از ۵۰ درصد از ظرفیت نیروگاه‌های نصب شده برق در آلمان از نوع تجدیدپذیر است.

قرار است تا این رقم در سال ۲۰۳۰ به بیش از ۶۵ درصد برسد. نکته جالب اینکه یکی از کشورهای پیش رو در این زمینه دانمارک است که ۵۵ درصد از ظرفیت نیروگاه‌های نصب شده در آن از نوع تجدیدپذیر است رقمی که تا سال ۲۰۵۰ قرار است به ۱۰۰ درصد برسد.

اسپانیا هم که اکنون حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد ظرفیت نیروگاه‌های برق در آن از نوع تجدیدپذیر است. تلاش دارد تا سال ۲۰۵۰ ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر خود را به ۱۰۰ درصد برساند.

درباره کشورهای آمریکایی هم باید بیان کرد؛ برزیل در نظر دارد تا سال ۲۰۳۰ میزان برق تولید شده از این شیوه را به ۴۵ درصد افزایش دهد.

همچنین شیلی هم مصمم است تا سال ۲۰۵۰ ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر خود را براساس تدابیر اندیشیده شده به ۷۰ درصد برساند.

جدا از آنچه که اشاره شد این را هم باید عنوان کرد که انرژی تجدیدپذیر نقش مهمی محقق شدن تدابیر در زمینه صرفه جویی انرژی و به ویژه کاهش انتشارآلاینده‌‌ها در تمامی کشورهای جهان دارد، زیرا که یک منبع انرژی ‏تجدید پذیر پایدار و سازگار با محیط زیست به شمار می‌رود و با این حال ولی نباید فراموش کرد که محاسبه هزینه‌های مربوط به تولید انرژی مذکور ‎و تعیین قیمت برق تضمینی بر اساس آن موضوع مهمی بوده که می‌تواند مانع تجاری ‏سازی این صنعت نو ظهور شود.

آنچه که به وضوح نشان دهنده این امر است که چنی اقدامی به عبارتی توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر به طور حتم نیازمند حمایت‌های ویژه دولتی است.

موضوعی که شاید موجب شده تا کشورمان به رغم برخورداری از امکانات ویژه در این زمینه نتواند آنگونه که باید و شاید موفق عمل کند.

مواردی که باید از سوی کارشناسان، محققان و مسئولان امر با دقت بررسی شود تا از این قافله در مقایسه با کشورهای دیگر نه تنها عقب نمانیم بلکه با توجه به نقش مهمی که چنین اقداماتی برای کاهش آلودگی هوا و حفظ منابع فسیلی داردبتوانیم موفق عمل کنیم.