قدمتی دیرین و کِسوتی کَمین، کشوری را به قدمت ایران نمی‌توان پیدا کرد که با دارا بودن تاریخ پنج هزار ساله در جواهرسازی و گوهرتراشی اما اکنون رتبه آن در فناوری سنگ‌های قیمتی در پله ۵۰ قرار داشته باشد.

به گزارش پایگاه خبری وقایع‌نیوز به نقل از صنعت‌صنف، مسعود کیانی، رییس انجمن گوهرسنگ ایران در یادداشتی به مناسبت اول خرداد، روز معدن، نوشت:  

تجارت بین‌المللی و حجم گردش مالی گوهرسنگ‌ها و فلزات گرانبها براساس آمار سال ۲۰۰۶ میلادی برابر ۸۰۰ میلیارد دلار بوده که طبق برآورد سازمان تجارت جهانی در سال‌های اخیر این رقم از مرز ۱۲۰۰میلیارد دلار گذشته است.

از لحاظ تنوع منابع خدادادی سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی و همچنین معادن طلا و نقره، ایران پس از آمریکای جنوبی (برزیل و پرو)، اروپای شمالی(هلند)، شبه‌قاره هند(هندوستان) و جنوب آفریقا (آفریقای جنوبی) در رتبه پنجم دنیا قرار دارد اما آمارها نشان می‌دهد ارزش صادرات سالانه سنگ‌های قیمتی ایران حدود ۵۰۰ میلیون دلار و برابر پنج صدم درصد از این تجارت پرسود جهانی است.

در میان کشورهای آسیایی، کشوری را به قدمت ایران نمی‌توان پیدا کرد که تاریخ ۵ هزار ساله در جواهرسازی و گوهرتراشی داشته باشد اما متاسفانه اکنون رتبه کشور در فناوری سنگ‌های قیمتی در پله ۵۰ قرار دارد و بسیاری از کشورهایی که قدمت تاسیس آنها کمتر از ۵۰۰ سال است رتبه‌های زیر ۱۰ فناوری تراش را به نام خود ثبت کرده‌اند.

سنتی بودن فرآیند کار فعالان جواهرات را می‌توان مشکل اصلی صنعت سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی دانست؛ متأسفانه از این نکته غافل مانده‌ایم که ارزش برخی سنگ‌های قیمتی از طلا هم بیشتر است و در بسیاری از کشورها ازجمله آمریکا و آلمان بخشی از خزانه (پشتوانه ملی پول) را جواهرات تشکیل می‌دهد اما در ایران استخراج، تراش، تولید جواهرآلات و حتی فروش و تجارت آنها همچنان سنتی بوده و از ارزش افزوده بالای آن (که در دنیا به آن دست یافته‌اند) محروم مانده است.

تا به حال حدود ۲۰۰ محدوده دارای گوهرسنگ و فلزات گرانبها در ایران شناسایی شده است. بنابراین، توسعه صنعت تراش، برش و فرآوری گوهرسنگ‌ها و معادن فلزات گرانبها علاوه‌بر اینکه می‌تواند فرصت‌های شغلی مناسبی را در زمینه اکتشاف، استخراج، فرآیند تولید، بخش تجارت و صادرات ایجاد کند، قادر خواهد بود تا در زمینه توجه به اقتصاد مقاومتی نیز گام‌های رضایت‌بخشی را بردارد.

بیشتر سنگ‌های قیمتی شناسایی شده در ایران عبارت از عقیق، فیروزه، سنگ کریستال، گارنت و جاسپر بوده و بسیاری از معادن این نوع سنگ‌ها در استان‌های خراسان جنوبی، خراسان رضوی، سمنان، اصفهان، آذربایجان شرقی، اردبیل، لرستان، سیستان و بلوچستان، همدان، زنجان و… واقع شده است. 

در این میان علاوه‌بر پتانسیل‌های معدنی و ذخایر زیرزمینی، عوامل در دسترس دیگری که تحصیل برخی از آنها نیازمند هزینه‌های زیادی هم نیست، کمک می‌کند تا ایران در مدت زمان کمتری به کشوری صاحب نام در صنعت تراش و فرآوری گوهرسنگ‌ها تبدیل شود. 

این عوامل شامل نیروی کار تحصیل‌کرده، انرژی‌های مختلف ارزان و در دسترس، مواد اولیه در دسترس و نزدیک بودن انواع معادن سنگ قیمتی کشورهای همسایه افغانستان، تاجیکستان و پاکستان به ایران، وجود رودخانه و سدهای آب شیرین، دریای عمان و خلیج فارس برای پرورش مروارید، پایین بودن هزینه تولید، نزدیک بودن بازار هدف و همجواری بازار کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس با اشتراکات فرهنگی و مذهبی (کشورهای غرب آسیا) برای فروش محصول، حمل و جابجای سریع کالا و بدون مزاحمت کشورهای متخاصم و تحریم‌کننده، رونق بیش از پیش تجارت سنگ‌های مذهبی در جهان اسلام مانند فیروزه و عقیق و ایجاد فرصت‌های جذب گردشگر خارجی است.

بهره‌گیری از این عوامل و پویاسازی صنعت گوهرتراشی در ایران سبب خواهد شد تا همه اقشار جامعه روستایی، عشایری و شهری در سطوح سنی مختلف ۱۲ تا ۷۰ سال در همه رشته‌ها و پایه‌های تحصیلی مختلف فعال شوند. این صنعت به‌دلیل برخورداری از ارزش افزوده بالا، بومی‌سازی همه فعالیت‌های مرتبط با آن و ایجاد کارآفرینی ساده ولی پردرآمد، می‌تواند در شرایط تحریم نفتی، ارزآوری آسان و مطمئن‌تری را نصیب کشور کند.

در کنار این فرصت‌ها، زیرساخت‌ها و پتانسیل‌ها، موانعی نیز بر سر راه این هنر- صنعت قرار دارد؛ نبود آموزش کافی و اصولی از گذشته تاکنون، به‌روز نبودن ابزار و دستگاه‌های تولیدی و تراش، نبود قوانین تجاری، نبود مکان‌های شناخته شده و متمرکز عرضه و تقاضا، نبود قوانین گمرکی مشخص برای صادرات و واردات، نبود معبرهای تجاری برای واردات و صادرات و وجود افراد غیرمتخصص و کلاهبردار در مباحث تجاری و کارشناسی ازجمله موانع و سدهایی هستند که برای رفع آنها باید مسئولان و دستگاه‌های دولتی و فعالان و متخصصان بخش خصوصی بیش از پیش به یکدیگر نزدیک شده و با هم‌افزایی، از یک سو به تقویت و بارور کردن توانمندی‌ها و ظرفیت‌ها بپردازند و از سوی دیگر با تشریک مساعی و پرهیز از جزیره‌ای عمل کردن برای برداشتن موانع اقدام کنند.

به‌رغم اینکه تجارت سنگ‌های قیمتی، یکی از سودآورترین تجارت‌ها است اما هیچ مرکز مطالعه علمی دقیق و سازمان یافته در توزیع و اکتشاف این سنگ‌ها در ایران وجود ندارد که امید است با حمایت‌ و سرمایه‌گذاری مناسب در این زمینه، ایران به جایگاه شایسته‌ای در سطح بین‌المللی دست پیدا کند.