مختصری بر توانمندی‌های منحصر به فرد معدنی استان هرمزگان، ویژگی‌های زمین‌شناختی ایران موجب شد تا این کشور با بیش از ۶۴ نوع ماده معدنی و ذخیره قطعی بالغ‌بر ۵۵ میلیارد تن سنگ‌های قیمتی، تزئینی، مصالح ساختمانی، منابع معدنی فلزی و نافلزی همچون سرب، روی، آهن، گچ، زغال‌سنگ و … از جایگاهی ویژه در دنیا قرار داشته باشد.

به گزارش وقایع نیوز به نقل از پایگاه خبری اکوپرشین: استان هرمزگان در جنوب ایران و در مجاورت استان فارس و بوشهر، کرمان در شمال و سیستان و بلوچستان در خاور قرار دارد. از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این استان هم‌جواری با خلیج‌فارس و دریای عمان، برخورداری از ۲۰۹۱ کیلومتر مرز آبی و ۱۴ جزیره هستند.

۷۰ درصد استان هرمزگان کوهستانی و ۳۰ درصد مابقی دشتی( به‌ویژه از نوع ساحلی) است. این استان با ۷۰۶۹۷ کیلومترمربع (۴% مساحت کل کشور) شامل ۱۳ شهرستان می‌باشد. عمده فعالیت‌های اقتصادی ساکنین استان هرمزگان، کشاورزی (شمال و مرکز) صیادی، تجارت و ترابری دریایی است. امروزه ، صنایع شیلاتی، صنایع‌دستی، صنعت نفت و گاز و معادن ( با تأکید بر آهن، کرومیت و گچ) در اقتصاد این استان اهمیت بسیار پیداکرده‌اند.

استان هرمزگان از زیرساخت‌های بسیار خوبی درزمینهٔ بنادر، راه‌های ارتباطی، راه‌آهن و فرودگاه برخوردار است. در منطقه آزاد قشم و کیش و منطقه ویژه اقتصادی صنعتی، معدنی خلیج فارس نیز در همین استان قرار دارند.

ویژگی‌های زمین‌شناسی

با توجه به موقعیت ویژه استان هرمزگان داده‌های پایه و کاربردی زمین‌شناسی و معدنی بسیار خوبی در مقیاس ناحیه‌ای و منطقه‌ای در قالب انواع گزارش‌ها و نقشه‌های زمین‌شناسی، ژئوشیمی، ژئوفیزیکی از سوی نهادهایی چون سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی، ایمیدرو، شرکت ملی نفت( و شرکت‌های تابعه نفت فلات قاره) ، سازمان انرژی اتمی و … در این زمینه تهیه‌شده است.

جایگاه زمین‌شناختی ایران در بین  جنوب و اوراسیا(شمال)، کمربند کوهزایی آلپ، هیمالیا، شکل‌گیری و تکوین تتیس ( اقیانوس‌های چالئو تتیس و نئو تتیس) موجب شده تا غنای معدنی این کشور در سطح جهانی مطرح باشد. به‌واقع، در هر پهنه ساختاری ایران‌زمین، انواع منابع و ذخیره معدنی مشاهده می‌شود.

در پهنه‌بندی ساختار زمین‌شناسی ایران، استان هرمزگان محل تلاقی سه پهنه مهم ساختاری کشور، شامل زاگرس(باختر و مرکز)، مکران(خاور) و سنندج – سیرجان(شمال) است. وجود ده ها گنبد نمکی سطحی و زیرسطحی مانند گنبد نمکی گچین، نمکدان، سیاهو و … و گسل‌های پویایی چون گسل زاگرس و گسل میناب از ویژگی‌های قابل‌توجه این استان هستند. انواع سنگ‌های آذرین (درونی و بیرونی)، سنگ‌های دگرگونی (با درجه کم تا متوسط ) و سنگ‌های رسوبی (آواری و نا آواری) یا بازه زمانی پرکامبرین پسین در سطح این استان هرمزگان و خنجون دارند. یکی از بزرگ‌ترین طاقدیس‌های کشور، طاقدیس سر چاهان، در شمال این استان دیده می‌شود. گل‌فشان‌های سواحل خاوری استان هرمزگان در پهنه مکران را نیز باید به یادداشت. توان زمین‌گردشگری و ذخایر هیدروکربوری فراوان از دیگر ویژگی‌های این استان هستند.

توانمندی‌های معدنی

بیش از یک قرن اکتشاف و پی‌جویی زمین‌شناسی و معدنی سازمان‌یافته، حاکی از وجود ۳۴ ماده معدنی در استان هرمزگان است.

در بخش‌های شمالی و شمال خاوری این استان که پهنه سنندج –سیرجان و کمربند افیولیتی حضور بیشتری دارند. موادی چون: منگنز، سرب و روی، طلا و نقره ، مس و مولیبدن، نیکل، کرومیت(خاک سرخ جزیره هرمز نماد این امر است) جیوه و آهن به‌عنوان ذخایر معدنی مهم قابل پی‌جویی، اکتشاف و استخراج حائز اهمیت هستند. از سوی دیگر، در بخش‌های مرکز، جنوب و باختر استان هرمزگان به‌واسطه حضور پهنه زاگرس و گنبدهای نمکی، ذخایر معدنی چون سنگ گچ، سنگ نمک، باریت، پتاس از اهمیت بیشتری برخوردار هستند. ویژگی‌های منحصربه‌فرد ترکیب سنگ‌شناسی پهنه سنندج – سیرجان(با ماهیت عمومی دگرگونی) و رخنمون‌هایی از کمربند افیولیتی( با ماهیت عمومی آذرین) از یک‌سو، ماهیت رسوبی پهنه زاگرس و نیز حضور انواع سنگ‌های آذرین، دگرگونی و رسوبی در گنبدهای نمکی استان هرمزگان، موجب می‌شود توان معدنی این استان در سنگ‌های تزئینی و نما، سنگ‌ها و کانی‌های صنعتی، انواع مصالح ساختمانی و عناصر نادر و کمیاب بسیار قابل‌توجه باشد. تا پایان دهه ۱۳۹۰ و شروع قرن جدید ، ۱۳ نوع ماده معدنی از ۳۴ نوع مواد معدنی شناسایی‌شده، در استان هرمزگان مورد استخراج قرار گرفتند. علاوه بر معادن کوچک و بزرگ، فعال و غیرفعال، باید به صنایع پایین‌دستی معدنی این استان چون کارخانه تولید روی بندرعباس، آلومینیوم المهدی، شرکت فولاد هرمزگان، و منطقه ویژه اقتصادی صنایع معدنی و فلزی خلیج‌فارس، کارخانه‌های سیمان بندر خمیر و قشم) اشاره کرد. سازمان انرژی اتمی در پی‌جویی اورانیوم در سه دهه گذشته به گنبدهای نمکی استان هرمزگان و نیز گستره خاوری این استان که در پهنه ساختاری مکران قرار می‌گیرد، توجه ویژه داشته است. کارگاه‌ها و کارخانه‌های کوچک و بزرگ فرآوری مواد معدنی با توجه ویژه به کرومیت، آهن و گچ از جایگاه ویژه‌ای در بخش معدنی این استان در آینده خواهد داشت.

نتیجه‌گیری

علیرغم تنوع زمین‌شناسی و توان معدنی قابل‌توجه، بخش معدن استان هرمزگان سهم ناچیزی از اقتصاد استان و کشور ا تشکیل می‌دهد. در آغاز دهه ۱۳۹۰ این استان تنها ۷/۰ درصد ارزش‌افزوده بخش معدن کشور را تشکیل می‌داد. عواملی چون هزینه بالای اکتشاف و استخراج، بهره‌وری پایین نیروی انسانی و تجهیزات معدنی موجوده عدم سرمایه‌گذاری کافی، نبود تجربه کافی شاغلان عرصه معدن کاری، چالش‌های حقوقی، ارتباط ضعیف معادن و صنایع مرتبط با حوزه‌های دانشگاهی، عدم توجه کافی به صادرات فرآورده‌های معدنی و بی‌توجهی به فناوری‌های نوین معدنی بر این امر تأثیر گذاشته‌اند.

بدیهی است چالش‌های ناشی از تحریم و نیز ضرورت اشتغال‌زایی، موجب توجه مدیران کشوری و استانی به توانمندی‌های معدنی استان هرمزگان شده است. افزایش سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، ارتقا توانایی‌های کارکنان (از کارشناسی تا کارگر)، کاهش مخاطرات سرمایه‌گذاری و بهبود شرایط کاری، توسعه فعالیت‌های اکتشافی، استفاده از فناوری‌های نوین اکتشاف و استخراج مواد معدنی و صنایع مرتبط، رفع چالش‌های حقوقی، تعامل سازنده میان معدن کاری، مراکز تحقیقاتی، نهادهایی چون سازمان نظام‌مهندسی معدن، سازمان صنعت، معدن و تجارت و استانداری هرمزگان و اعمال مدیریت راهبردی بهره‌برداری بهینه از بنادر موجود و بازار صادراتی مطلوب به‌ویژه در کشورهای پیرامونی می‌تواند جایگاه معدن و معدن کاری را در استان هرمزگان و کشور به نحو شایسته ارتقا بخشد.