کشورمان سهم ۱۷ درصدی از منابع گازی جهان را دارد، این در حالی بوده که ۷۵ درصد تولیدات روزانه  گاز در کشور صرف مصارف خانگی می‌شود و این امر در کنار موارد دیگر مانند بروز نشتی های محسوس و  نامحسوس در مسیرهای طولانی گازرسانی موجب شده تا کارشناسان از اتمام ذخایر گازی در ایران به عنوان دومین تولید کننده گاز جهان تا ۸ دهه دیگر سخن بگویند.

به گزارش وقایع نیوز، الهام صادقی/ «تولید گاز نسبت به ذخایر موجود بسیار کم است و باید حجم تولید را به دو برابر برسانیم و هم به لحاظ مصرف گاز را کاهش دهیم.» این جملات اظهار نظری است که امین نوربخش، کارشناس انرژی به تازگی در زمینه میزان تولید و مصرف این انرژی در مقایسه با ذخایر موجود بیان کرده است، با ذکر این توضیح که با تداوم روند کنونی حدود هشت دهه دیگر ذخایر گازی ما به اتکام خواهد رسید.

سهم۱۷ درصدی ایران از منابع گازی جهان

این در حالی بوده که کشورمان سهم ۱۷ درصدی از منابع گازی جهان را دارد و این امر موجب شده تا ایران دومین دارنده این منابع در میان کشورها  باشد. با این وجود به نظر می رسد روند رو به رشد مصرف گاز در کشور به زودی بحرانی جدی را رقم خواهد زد که دامن گیر نسل های آینده می شود. آنچه که از نظر بسیاری از صاحب نظران به مقوله الگوی نادرست مصرف گاز خانگی باز می گردد، موضوعی که با مقایسه ای اجمالی  با استاندارد‌های جهانی  به آن پی خواهیم برد. شرایطی که حتی گفته می شود به رغم تکمیل شدن برخی از فازهای تولیدی مانند پارس جنوبی مرتفع نشده و این آینده را پیش روی ما ترسیم گرده است که در دهه های پیش رو در کنار اتخاذ تدابیر برای کاهش میزان مصرف گاز در زمینه مصارف خانگی و نیروگاهی باید به فکر ذخیرگاه های گازی حتی یافتن جایگزینی برای این منبع انرژی باشیم.

در این میان البته باید توجه داشت که هر ساله با ورود به فصل سرد سال بالغ بر ۷۵ درصد تولیدات روزانه  گاز در کشور صرف مصارف مربوط به گرم شدن خانه ها و مواردی از این قبیل می شود، در این ایام نیز همانطور که شاهد هستیم به دفعات برای گذر از ناترازی گاز تنها برنامه مدنظر ایجاد برخی محدودیت ها برای واحدهای تولیدی و صنایع بوده است.

رکورد ۴۸۰ هزار کیلومتر خطوط  گازرسانی در کشور

از سوی دیگر جدا از بالا بودن مصارف خانگی در فصل های سرد، برخی از کارشناسان نیز انتقال گاز به تعداد قابل توجهی از شهر‌ها و روستا‌های دورافتاده را به نوعی استراتژی می دانند که اشتباه بوده چرا که نه تنها هزینه بالایی را تحمیل کرده است، بلکه گاها در بعضی مواقع بروز نشتی های نا محسوس در مسیرهای طولانی موجب هدر رفت این منبع انرژی نیز می شود. در این باره توجه داشته باشید که طبق اظهارات  محسن مظلوم فارسی‌ باف، مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی گاز کشورمان در حال حاضر دارای۴۸۰ هزار کیلومتر خطوط  گازرسانی بوده و این رقم رکوردی بی ‌سابقه در دنیا به شمار می رود. به باور وی نیز در صورتی که روند مصرف این انرژی در کشور مورد بازنگری و اصلاح قرار نگیرد در پایان برنامه هفتم توسعه ما با ۷۲۰میلیون مترمکعب در روز ناترازی گاز مواجه خواهیم بود.

شتاب ‌بخشی در خصوص توسعه  سیستم گازرسانی خوب یا بد؟

در این میان اگرچه بعضی از کارشناسان و تحلیل‌ گران انرژی تاکید دارند، بحران گازی این روزهای ما نتیجه الگوی مصرف خانگی اشتباهی است که داریم چرا که سهم قابل توجهی از ذخایر  موجود را  مصرف می‌کند. بنابراین باید به سراغ راهکارهایی مانند برنامه ریزی برای میزان مصرف و اصلاح فرهنگ مصرف رفت،  اما شاید مروری کوتاه بر تاریخچه حدود چهار دهه اخیر در حوزه صنعت گاز  خالی از لطف نباشد. براین اساس باید عنوان کرد کشورمان تا پایان دوره هشت سال دفاع مقدس، در این حوزه تنها گازرسانی به چند کلانشهر از جمله تهران و شیراز داشت و روند توسعه در آن قابل مشاهده نبود.

گازرسانی به این شهرها نیز از طریق زیر ساخت‌های پالایشگاه بیدبلند و خط انتقال آغاجاری به آستارا صورت می گرفت. اما در کنار تولید حدود ۸۵ میلیون مترمکعب گاز طبیعی از میادین نفتی، این امر مدنظر بود که گازرسانی به شهرهای کوچک  همچنین روستاها در مقایسه با تاسیس نیروگاه‌ های برق، هزینه پایین ‌تری دارد و چنین برآوردهایی در نهایت موجب شد تا در ابتدای دهه ۷۰  سیاستگذاران و برنامه ریزان در بخض توسعه انرژی تدابیری از جمله گازکشی و گاز رسانی به دیگر شهرها و مناطق کشور را نیز در دستور کار خود قرار دهند.

افزایش انگیزه شرکت گاز در راستای توسعه خطوط لوله و تعداد مشترکان!

نتیجه این تصمیم نیز شتاب ‌بخشی در خصوص توسعه  سیستم گاز رسانی به سایر مناطق کشور بود، در این راستا تعداد انشعابات گازی که در یک بازه زمانی دو دهه ای به حدود ۸۰۰ هزار مشترک رسیده بود در یک دهه به حدود ۲٫۵ میلیون مشترک رسید. در این زمینه اما تبادلات مالی صورت گرفته و تصویب بودجه شرکت گاز معامله دو سر سود هم باعث شد تا انگیزه شرکت گاز در راستای توسعه خطوط لوله و تعداد مشترکان افزایش یابد و در ادامه همه هزینه ها را صرف این امر کند، بدون اینکه به بحث جدی سرمایه ‌گذاری در زمینه ارتقا و توسعه تجهیزات، کاهش هدر رفت گاز و … توجه جدی داشته باشد.

اما این تمامی ماجراهایی نبود که پیامدش بروز بحران های کنونی است، بلکه به طور نمونه قسمتی از مصارف حساس دولت مواردی از جمله هزینه های مربوط به برخی شرکت‌ های دولتی، پرداخت‌های مربوط به مددجویان کمیته امداد، سازمان بهزیستی، یارانه  نقدی و معیشتی، هزینه های مرتبط با بیمه درمانی و سلامت، حتی مابه‌التفاوت نرخ کالاهای اساسی و دارو، و غیره نیز از محل منابع حاصل از فروش و صادرات گاز طبیعی و فراورده های تفتی  مورد نظر قرار گرفت.این امر در کنار دیگر موارد در نهایت وضعیتی ویژه را در این صنعت رقم زد که بروز بحران پیش رو را بیش از پیش در قابل تصور کرد.

قابلیت نقش‌آفرینی در بازار گازی منطقه

بنابراین با مروری بر نکات بیان شده به این نتیجه خواهیم تنها اصلاح مصرف با فرهنگسازی مقوله ای نیست که برای حداقل به تاخیر انداختن این بحران باید مدنظر باشد، بلکه متولیان امر باید در راستای مواردی که تا به امروز نسبت به آن بی توجه بوده اند مانند سرمایه ‌گذاری در زمینه ارتقا و توسعه تجهیزات، بررسی و رسیدگی خطوط انتقال گاز و … نیز تدابیری اصولی مدنظر قرار دهند. ضمن اینکه باید به یاد داشته باشیم،

با بهینه سازی مصرف و مدیریت لازم در این زمینه می توان نه تنها میزان مصرف انرژی را کاهش داد بلکه قادر خواهیم بود تا ظرفیتی را برای فروش و صادرات رقم زنیم تا به تبع آن درآمد ارزی قابل توجهی را نصیب کشور کرده، علاوه بر آن بتوان بسترهایی را برای توسعه روابط سیاسی از طریق توسعه روابط انرژی در منطقه یا جهان فراهم آورد، چرا که ظرفیت بالای ایران در زمینه برای تولید گاز روندی را رقم می زند که بتوانیم نقش‌آفرینی قابل توجهی در بازار گازی منطقه داشته باشیم.