شبیریان: توسعه صنعت نوغانداری بدون برنامه‌ریزی امکان‌پذیر نیست،‌ سید علی‌محمد شبیریان، در شرکت سهامی چوب فریم و نکاچوب در سمت مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره مشغول فعالیت بوده است.

مدتی نیز به‌عنوان نماینده وزارت کشاورزی سابق در میدان میوه‌ و تره‌بار دبی فعالیت کرد و پس از مراجعت از دبی در سمت‌هایی ازجمله مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره شرکت سهام کرم‌ابریشم ایران، معاون فنی و اجرایی سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران، عضو هیئت مدیره و مدیرعامل شرکت ملارد شیر وابسته به سازمان تأمین اجتماعی، مدیرعامل و عضو هیئت مدیره شرکت ایران چوب و نئوپان کارون و عضو هیئت مدیره و نایب رئیس هیئت مدیره شرکت سرمایه‌گذاری زاگرس وابسته به سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری ایران خدمت کرد و درحال‌حاضر نیز در سمت مشاور شرکت‌های مختلف مشغول به‌کار است. در ادامه وضعیت صنعت نوغانداری را در گفتگو با وی بررسی می‌کنیم.

وضعیت نوغانداری از ابتدای انقلاب تاکنون را تشریح کنید؟

به گزارش پایگاه خبری وقایع‌نیوز به نقل از تولیدگران کارآفرین: نداکنجاونیک: در سال ۱۳۶۸ برای پرورش کرم ابریشم بین ۹۰ تا ۱۲۰هزار جعبه تخم نوغان از ژاپن و کره‌جنوبی به کشور وارد  و درحدود پنج‌هزار جعبه f2 در استان‌های کشور به‌جز مازندران و گیلان توزیع ‌می‌شد.

در استان‌های مازندران و گیلان ۳۰ تا ۳۵هزار جعبه بین خانوارها توزیع می‌کردند. تا قبل از انقلاب فعالیت نوغانداری در کشور ما دست ژاپنی‌ها بود، اما پس از انقلاب از کشور ما رفتند. تا سال ۱۳۶۹ واردات کماکان حدود ۱۲۰هزار جعبه بود و بیش از ۲۰هزار جعبه نیز در داخل کشور تولید می‌شد تا این‌که پروژه مشترکی با فائو برای تولید تخم نوغان هیبرید رقم خورد.

کارشناسان ما در این صنعت دو دوره به فرانسه و فیلیپین اعزام شدند و با آموزش‌هایی که دیدند، تولید تخم نوغان در داخل کشور افزایش پیدا کرد. در سال ۱۳۷۵ واردات تخم نوغان قطع و باعث شد در سال ۱۳۷۶ تولید تخم نوغان در داخل کشور به ۲۲۰هزار جعبه برسد که ۲۰۰هزار جعبه آن در استان‌های مختلف توزیع می‌شد. از این جعبه‌های تولید شده، بیش از پنج‌هزار و ۵۰۰تن پیله تولید می‌شد؛ به‌عبارتی به ازای هر ۵/۲کیلو پیله‌ تر یک‌کیلو پیله خشک و به ازای هر سه‌کیلو پیله خشک، یک‌کیلو نخ ابریشم تولید می‌شد. تولید پیله و نخ ابریشم در آن دوره بسیار رواج داشت و کارخانه صنایع ابریشم در گیلان هم رونق بسیاری پیدا کرده بود.

سیکل تولید نخ ابریشم این‌گونه بود که پیله و نخ در گیلان، خراسان و مازندران تهیه می‌شد و درنهایت به کاشان می‌رفت؛ درواقع نوغانداری شغلی جانبی محسوب می‌شد و بسیاری از فرهنگیان و کارمندان دولت در آن دوره به‌عنوان شغل دوم خود به نوغانداری مشغول بودند. در واقع آن‌ها صمغ نخ ابریشم را گرفته و ابریشم شفاف تولید می‌کردند و آن را به قم می‌فرستادند. در آن دوره قم به‌عنوان مرکز رنگرزی نخ ابریشم به‌حساب می‌آمد و از آن‌جا این ابریشم برای بافت جاجیم، گلیم و فرش ابریشمی در کل کشور توزیع می‌شد.

اما پس از مدتی این صنعت دچار ضعف مدیریتی شد و از سال ۱۳۸۰ رو به افول رفت. از این سال به بعد تولید تخم نوغان کاهش یافت و در سال ۱۳۹۶ به ۲۵هزار جعبه رسید که برخی کارشناسان شیوع بیماری در بین پیله‌های ابریشم را علت این کاهش تولید عنوان کردند.

نوغانداری صنعتی است که کارشناسانی که عاشق آن هستند، می‌توانند آن را انجام دهند، زیرا تخم نوغان موجودی زنده است و اگر فرد عاشق کارش نباشد، این کار نتیجه‌ای نخواهد داشت. صنعت نوغانداری زمانی می‌تواند به نتیجه مورد نظرش دست پیدا کند که مدیریتی درست در دل آن وجود داشته باشد.

در سال ۱۳۷۵ دو نفر از کارشناسان این حوزه برای آموزش‌های تکمیلی به کشور ژاپن اعزام شدند، اما پس از بازگشت از این کشور و با وجود آن‌که حامل اطلاعات و دانش خوبی در این زمینه بودند، ولی از آن‌ها استفاده نشد؛ درواقع این صنعت و کارشناسان آن مورد بی‌مهری قرار گرفته‌اند.

در دوره صفویه بیش از سه‌هزار تن نخ ابریشم در کشور تولید می‌شد و یکی از ملاک‌های تعیین حاکمان شهرها، داشتن دانش نوغانداری بود. پس اگر قرار است این صنعت رشد کند، باید به آن بها بدهند. در دهه ۷۰ که این صنعت دوران شکوفایی‌اش را در کشور می‌گذراند، برخی از کارشناسان ژاپنی که به کشور می‌آمدند، گاهی با گرفتن یک ایراد فنی می‌توانستند تولید ما را با جهش خوبی روبه‌رو کنند. در حال حاضر نیز خود شرکت ابریشم نیروها و کارشناسان زبده‌ای دارد که باید از علم آن‌ها برای افزایش تولید ابریشم استفاده کرد.

تولید کرم ابریشم ۴۵روز زمان می‌برد و در این مدت مانند انسان که به سه وعده غذا نیاز دارد، کرم نیز نیازمند  غذاست. تنها غذای کرم ابریشم، برگ درخت توت است و عدم توجه به این بخش سبب شده است که تولید کرم از ۲۲۰هزار جعبه به یک‌دهم این میزان کاهش یابد. این در حالی است که اگر زنجیره تولید در این صنعت شکل بگیرد، می‌تواند نقش مهمی در ایجاد اشتغال و بهبود شرایط اقتصادی ایفا کند.

آیا صنعت نوغانداری با تکنولوژی‌های روز دنیا همخوان است؟

در حال حاضر نوغانداری در ایران نمی‌تواند با تکنولوژی‌های روز دنیا برابری کند. همچنین f1 در کشور تولید نمی‌شود و همه محصولات وارداتی است.

حتی ابزارهای غیرتخصصی و ساده نوغانداری نیز به کشور وارد می‌شود که به‌هیچ عنوان برای توسعه این صنعت مناسب نیست؛ درواقع باید نگاه‌ها به این صنعت در کشور تغییر کند و توسعه آن به افرادی سپرده شود که دوره‌های آموزشی را طی کرده‌اند. در گذشته بیش از ۷۰هزار خانواده نوغاندار در کشور فعالیت می‌کرد که در حال حاضر این آمار به شدت کاهش پیدا کرده است.

در مورد تولید پیله ‌تر ابریشم توضیح دهید؟

آماری که بر اساس آن گفته می‌شود از هر جعبه بیش از ۳۵کیلو پیله کرم ابریشم تولید می‌شود، علمی نیست. هر جعبه تخم نوغان بین ۲۰ تا ۲۲هزار تخم ابریشم دارد؛ اگر هیچ تلفاتی در حمل و نقل و تولید نباشد، می‌شود ۴۰کیلو برای هر جعبه. این در حالی است که تلفات حتماً وجود دارد و نمی‌توان آن را انکار کرد. در آن زمان که تولید کرم ابریشم در کشور بالا بود، میانگین تولید پیله از هر جعبه بین ۲۸ تا ۳۰کیلو بود و این نشان می‌دهد که آمارهای کنونی نمی‌تواند دقیق و کامل باشد.

وقتی پرورش در نوغانداری شروع می‌شود، اولین محصولی که به بازار می‌آید که به آن زمان سیاه بهار می‌گویند، درواقع به‌عنوان کمک‌معیشت کشاورز و روستایی به‌شمار می‌رود، اما متأسفانه با کاهش میزان تولید (۴۶هزار جعبه)، نمی‌توان امید داشت که این صنعت بتواند منبع درآمد خوبی برای روستاییان به‌شمار برود.

مشکل اصلی نوغانداری چیست؟

صنعت نوغانداری باید مدیریت واحدی داشته باشد تا بتواند آن را توسعه ببخشد و توسعه بدون برنامه‌ریزی امکان‌پذیر نیست و با شرایط موجود نمی‌توان به آینده این صنعت امیدی داشت.

در شرایط حال حاضر نوغانداری آینده خوبی ندارد، اما اگر این صنعت حمایت شود، می‌تواند دوباره به روزهای اوجش برگردد، زیرا گذشته این صنعت نشان داده زمانی‌که به این بخش توجه شده، توانسته‌ایم رشد قابل‌ملاحظه‌ای داشته باشیم و این هدف قابل دسترسی است.